Στη Ρώμη, η μέρα της μισθοδοσίας ήταν τελετουργία ισχύος. Το περιγράφει ο Ιώσηπος το 70 μ.Χ., όταν, εν μέσω της πολιορκίας της Ιερουσαλήμ, οι λεγεώνες παρατάχθηκαν οπλισμένες για να λάβουν, μπροστά στον εχθρό, τη «solda». Παρά τον θρύλο των ανίκητων λεγεωνάριων, οι τακτικές απολαβές τους δεν ήταν ποτέ εξωφρενικές· αυξάνονταν ή μειώνονταν ανάλογα με τις δημοσιονομικές ανάγκες και –κυρίως– με τη βούληση των ηγεμόνων να «αγοράσουν» πίστη.
Στη δημοκρατική περίοδο, ο στρατός ήταν εποχικός και η μισθοδοσία σποραδική. Η τομή ήρθε το 107 π.Χ. με τον Γάιο Μάριο: άνοιξε τη στράτευση στα χαμηλά κοινωνικά στρώματα και καθιέρωσε σταθερό stipendium με σίτιση, ώστε ο στρατός να γίνει επάγγελμα. Πηγές όπως ο Τάκιτος και ο Πολύβιος δίνουν μια εικόνα «ημερομισθίου»: ο πεζός λάμβανε κλάσματα νομίσματος (οβολοί/συστατικά του σιστερτίου), ο εκατόνταρχος περισσότερα, ο ιππέας ακόμη παραπάνω – εν μέρει για τα έξοδα του αλόγου. Ο Πολύβιος αποτυπώνει την κλίμακα σε ελληνικό νόμισμα (οβολοί/δραχμή), που σύγχρονοι μελετητές αντιστοιχούν στο ρωμαϊκό δηνάριο.
Με τον Ιούλιο Καίσαρα το σύστημα σταθεροποιείται: ο ετήσιος μισθός του λεγεωνάριου διπλασιάζεται, πέριξ των 225 δηναρίων (ή 900 σηστερτίων), πληρωτέος σε τρεις δόσεις τον χρόνο. Δεν ήταν πολλά – ειδικά αν συγκριθούν με τις αμοιβές αξιωματικών όπως ο primus pilus ή ο legatus – και ακόμα λιγότερα στο χέρι μετά τις παρακρατήσεις για εξοπλισμό, ρουχισμό, συντήρηση, ακόμη και για κοινό ταμείο κηδείας. Γι’ αυτό και τα donativa των αυτοκρατόρων (έκτακτα «δώρα» κατά την ανάρρηση στον θρόνο ή επετείους) είχαν τεράστια σημασία: μπορούσαν να προσθέσουν εκατοντάδες σεστερτίους, ενώ η συμμετοχή σε πολέμους απέδιδε και λάφυρα – χαρακτηριστικά, μετά την άλωση της Ιερουσαλήμ ο χρυσός της πόλης «κόπηκε» στη μέση από το πλιάτσικο.
Στο αυτοκρατορικό σκηνικό οι αυξήσεις έγιναν εργαλείο πολιτικής. Ο Δομιτιανός ανεβάζει την ετήσια βάση στα 300 δηνάρια, ο Σεπτίμιος Σεβήρος στα 450, και ο Καρακάλλας προσθέτει ακόμα περίπου 50% – με βαρύ κόστος για τα δημόσια ταμεία, όπως γκρίνιαζε ο Δίων Κάσσιος. Παράλληλα, υπήρχαν οι τιμητικές προσαυξήσεις: ένας ανδρείος οπλίτης μπορούσε να γίνει duplicarius (διπλός μισθός εφ’ όρου ζωής), τίτλος που χαρασσόταν περήφανα ακόμη και στις ταφόπλακες.
Συνολικά, ο λεγεωνάριος ζούσε με ένα μείγμα ταπεινού βασικού μισθού, αναγκαστικών κρατήσεων και απρόβλεπτων «μπόνους» από θρόνους και εκστρατείες. Κι αν ο μισθός σπάνια αρκούσε από μόνος του, η υπόσχεση μιας γενναίας διανομής –ή ενός αυτοκρατορικού χαρίσματος– ήταν συχνά το ισχυρότερο κίνητρο πίστης στον αετό της λεγεώνας.
ΠΗΓΗ: tanea.gr
