Η βιωσιμότητα, η υπευθυνότητα, ο εθελοντισμός. Τρεις έννοιες που δεν είναι αφηρημένες, αλλά πυλώνες πάνω στους οποίους μπορεί να στηριχθεί ένα πιο δίκαιο και πιο ανθεκτικό κοινωνικοοικονομικό μοντέλο — και στην Κύπρο.
Σε έναν τόπο όπως ο δικός μας, μικρός γεωγραφικά αλλά πλούσιος σε φυσικά οικοσυστήματα, πολιτισμό και ανθρώπινο κεφάλαιο, η ανάγκη για υπεύθυνη επιχειρηματική δράση είναι ακόμη πιο επιτακτική. Δεν υπάρχουν περιθώρια για σπατάλες — ούτε πόρων ούτε ευκαιριών.
Η σύγχρονη επιχείρηση καλείται να λειτουργήσει όχι μόνο με γνώμονα το οικονομικό κέρδος, αλλά και με σεβασμό προς το κοινωνικό και περιβαλλοντικό της αποτύπωμα. Δεν μπορεί να είναι απούσα από τη ζωή του τόπου. Οφείλει να συμμετέχει, να συνεργάζεται, να προσφέρει.
Ζούμε σε μια εποχή με μεγάλες κοινωνικές, περιβαλλοντικές και ηθικές προκλήσεις. Δεν αρκεί πια να είμαστε θεατές. Χρειάζεται να είμαστε παρόντες, ενεργοί, υπεύθυνοι — πολίτες και επιχειρήσεις μαζί.
Η εταιρική Βιωσιμότητα και υπευθυνότητα δεν είναι φιλανθρωπία, είναι στρατηγική. Ο όρος εταιρική βιωσιμότητα και υπευθυνότητα περιγράφει τη μετάβαση από το στενό επιχειρηματικό συμφέρον στο ευρύτερο κοινωνικό όφελος. Οι επιχειρήσεις δεν είναι αποκομμένες από το κοινωνικό σύνολο, αποτελούν κομμάτι του. Ανθίζουν ή μαραίνονται ανάλογα με την ποιότητα της κοινωνίας και του περιβάλλοντος στο οποίο λειτουργούν.
Έχουν, επομένως, την ευθύνη να λειτουργούν με σεβασμό προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Να τιμούν τις αξίες του πολιτισμού μας: την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, την ισότητα, τη φροντίδα για τον πλανήτη. Να δημιουργούν όχι μόνο κέρδη, αλλά και προστιθέμενη αξία για το σύνολο.
Δεν μιλάμε, λοιπόν, για φιλανθρωπία. Μιλάμε για δομική αλλαγή νοοτροπίας, για ενσωμάτωση της υπευθυνότητας στον πυρήνα της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Η εταιρική βιωσιμότητα δεν περιορίζεται σε δωρεές και χορηγίες. Πρόκειται για μια βαθύτερη φιλοσοφία που διαπερνά την εταιρική κουλτούρα. Σημαίνει σεβασμό στους εργαζομένους, στις τοπικές κοινότητες, στο φυσικό περιβάλλον, στη διαφάνεια.
Στην Κύπρο έχουν ήδη γίνει βήματα: Ξενοδοχειακές μονάδες στηρίζουν τοπικά προϊόντα και μειώνουν τα πλαστικά, Τεχνολογικές εταιρείες προσφέρουν εκπαίδευση σε νέους από αγροτικές περιοχές, επιχειρήσεις συμμετέχουν ενεργά στην αποκατάσταση καμένων δασικών εκτάσεων και άλλα. Ωστόσο, υπάρχει ακόμη δρόμος να διανύσουμε.
Η κουλτούρα μιας επιχείρησης δεν είναι απλώς οργανωτικό σχήμα ή κανονισμοί. Είναι αξίες, συμπεριφορές και επιλογές που αποτυπώνονται στις καθημερινές πρακτικές: στον τρόπο που μια εταιρεία φέρεται στους ανθρώπους της, στους συνεργάτες της, στην κοινωνία και στο περιβάλλον.
Η μετάβαση προς μια βιώσιμη κουλτούρα απαιτεί επένδυση σε πολιτικές ισότητας, ενσωμάτωση της διαφορετικότητας και περιβαλλοντικά υπεύθυνες πρακτικές. Απαιτεί διορατικότητα, δέσμευση και κυρίως εκπαίδευση — γιατί η αλλαγή ξεκινά από τη γνώση και την κατανόηση.
Ο εταιρικός εθελοντισμός είναι μία από τις πιο ουσιαστικές εκφράσεις της νέας αυτής κουλτούρας. Δεν είναι απλή ανάθεση, αλλά συμμετοχή. Όταν οι εργαζόμενοι, με τη στήριξη του οργανισμού τους, προσφέρουν τον χρόνο και τις δεξιότητές τους στο κοινό καλό, τότε δημιουργείται κουλτούρα αλληλεγγύης και ενεργούς συμμετοχής — μια κουλτούρα που βγαίνει έξω από τα γραφεία και απλώνεται στην κοινωνία.
Οι ΜΚΟ διαδραματίζουν πολύτιμο ρόλο σε αυτήν την πορεία. Δεν αντικαθιστούν το κράτος ούτε λειτουργούν για ίδιον όφελος. Είναι γέφυρες αλληλεγγύης.
Διαθέτουν γνώση πεδίου, εμπειρία σε κοινωνικές και περιβαλλοντικές παρεμβάσεις, αλλά και δικτύωση με τις κοινότητες που έχουν ανάγκη. Από την άλλη, οι επιχειρήσεις προσφέρουν ανθρώπινο δυναμικό, τεχνογνωσία, οικονομικούς πόρους και επικοινωνιακή ισχύ.
Μια τέτοια συνεργασία μπορεί να οδηγήσει σε ουσιαστικές δράσεις — όχι σε ευκαιριακές «φωτογραφίες προσφοράς». Βέβαια για να είναι αποτελεσματική, χρειάζεται ευθυγράμμιση αξιών και στόχων, διαφάνεια και συστηματική επικοινωνία, μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και μέτρηση κοινωνικού και περιβαλλοντικού αντικτύπου.
Η εμπειρία της Κύπρου, αλλά και διεθνή παραδείγματα, δείχνουν ότι όταν υπάρχει ειλικρινής πρόθεση και στρατηγική συνεργασία, τα αποτελέσματα είναι θετικά.
Η βιωσιμότητα δεν είναι μόδα, είναι κατεύθυνση. Ο εθελοντισμός δεν είναι πολυτέλεια, είναι εργαλείο αλλαγής. Η συνεργασία δεν είναι λύση ανάγκης, είναι δείγμα ωριμότητας.
Ο στόχος δεν είναι να «φανούμε», αλλά να ενδυναμώσουμε τις κοινότητες, το περιβάλλον, την κοινωνική συνοχή. Από τη φιλανθρωπία περνάμε στη στρατηγική κοινωνική υπευθυνότητα, από τον ερασιτεχνισμό στον επαγγελματισμό με ήθος και από την απομόνωση στην εξωστρέφεια και τη διαφάνεια.
Στην Κύπρο, το μικρό μέγεθος είναι μειονέκτημα όταν μιλάμε για αγορές, αλλά τεράστιο πλεονέκτημα όταν μιλάμε για κοινωνικές συμμαχίες. Εδώ όλοι γνωριζόμαστε, μπορούμε να χτίσουμε γρήγορα δίκτυα εμπιστοσύνης, συνεργασίας και ουσιαστικής δράσης.
Ας φανταστούμε μια Κύπρο όπου κάθε τουριστική επιχείρηση υιοθετεί ένα τοπικό περιβαλλοντικό μονοπάτι, κάθε εταιρεία τεχνολογίας στηρίζει σχολεία της υπαίθρου και κάθε υπάλληλος έχει το λιγότερο μία ημέρα τον χρόνο για εθελοντική προσφορά.
Αυτό δεν είναι ουτοπία. Είναι εφικτό.
Ο κόσμος αλλάζει. Οι πολίτες γίνονται πιο απαιτητικοί. Οι φυσικοί πόροι περιορίζονται. Οι κοινωνικές ανάγκες γίνονται πιο ορατές.
Σε αυτό το περιβάλλον, η επιχείρηση που αγκαλιάζει την ευθύνη της και συνεργάζεται στρατηγικά με την κοινωνία, όχι μόνο επιβιώνει — διαπρέπει.
Και η Κύπρος, με τον ήλιο της, τις παραλίες της, τα δάση της, αλλά κυρίως με τους ανθρώπους της, μπορεί να αποτελέσει πρότυπο.
Η αλλαγή δεν ξεκινά από το κράτος ή την αγορά. Ξεκινά από την πρόθεση. Και η πρόθεση γίνεται πράξη όταν συνδέεται με αξίες τέτοιες που ενώνουν ανθρώπους.
Ιωάννα Παναγιώτου
Chief Operating and Sustainability Officer
Πανεπιστήμιο Λεμεσού
