Ο ύπνος είναι ζωτικής σημασίας όχι μόνο για την καλή λειτουργία του οργανισμού μας αλλά και για την «πρόοδό» μας, αφού φαίνεται να παίζει καθοριστικό ρόλο στο να μάθουμε καινούργια πράγματα κάνοντας κτήμα μας νέες πληροφορίες που αποκτούμε καθημερινά. Ολοι οι επιστήμονες πλέον συμφωνούν ότι μια διαδικασία καθοριστική για την παγίωση των αναμνήσεων – και κατ’ επέκταση για τη μάθηση – είναι τα όνειρα που βλέπουμε όταν κοιμόμαστε. Πολλές πλευρές, ωστόσο, του πώς ακριβώς λειτουργεί αυτή η διαδικασία δεν είναι ακόμη γνωστές. Τώρα μια ομάδα επιστημόνων ανακάλυψε ότι ίσως τα πιο σημαντικά για την απόκτηση νέων γνώσεων είναι τα «βαρετά» και πεζά όνειρα που βλέπουμε κατά τη διάρκεια του βαθέος ύπνου και συνήθως δεν θυμόμαστε όταν ξυπνάμε.
Ονειρεύομαι και αρχειοθετώ
Σύμφωνα με την κρατούσα άποψη, κατά τη διάρκεια του ύπνου τμήματα των αναμνήσεών μας «ξαναπαίζονται» από τον εγκέφαλό μας και έτσι ενισχύονται και εγγράφονται καλύτερα στη μνήμη μας. Πολλοί ερευνητές έχουν υποστηρίξει ότι στα όνειρα βλέπουμε ακριβώς αυτό, την επεξεργασία από την οποία περνάνε οι αναμνήσεις για να «αρχειοθετηθούν» – μια διαδικασία μέσω της οποίας κατά κάποιον τρόπο ξαναζούμε τις αναμνήσεις μας σε ένα είδος εικονικής πραγματικότητας. Το γεγονός ότι τα όνειρά μας συχνά αποτελούνται από εμπειρίες τις οποίες βιώσαμε πρόσφατα, συνδυασμένες με εμπειρίες από την αυτοβιογραφική μας μνήμη, συνηγορεί υπέρ αυτής της άποψης. Παρ’ όλα αυτά, τα εμπειρικά στοιχεία που τη στηρίζουν δεν είναι πολλά – δεν υπάρχουν δηλαδή πολλά στοιχεία που να δείχνουν μέσα από πειράματα ότι πληροφορίες που αποκτήσαμε μια συγκεκριμένη μέρα ενσωματώθηκαν στα όνειρά μας κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Μέχρι πρόσφατα επίσης οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι ονειρευόμαστε μόνο κατά τη διάρκεια του ύπνου REM (Rapid Eye Movement), ένα στάδιο το οποίο χαρακτηρίζεται από γρήγορες κινήσεις των ματιών. Οπως έδειξαν ωστόσο μελέτες πριν από δυο χρόνια, όνειρα προκύπτουν και κατά τη διάρκεια του μη REM (NREM) ύπνου – συνήθως σε στάδια βαθύτερου ύπνου από ό,τι ο REM και προς τις πρωινές ώρες. Οπως έχει διαπιστωθεί, τα όνειρα του ύπνου REM είναι πιο ζωντανά και «περιπετειώδη» – μοιάζουν με ιστορίες τις οποίες τείνουμε να θυμόμαστε και αφού ξυπνήσουμε, έστω και αποσπασματικά. Αντιθέτως τα όνειρα του ύπνου NREM είναι πολύ πιο απλά και αόριστα. Αν π.χ. ξυπνήσετε και θυμάστε ότι είδατε στον ύπνο σας ότι σας κυνηγούσε ένα λιοντάρι, το όνειρο αυτό προέκυψε κατά το στάδιο REM.
Υπνος με διακοπές
Για να διερευνήσει περαιτέρω τον ρόλο του ύπνου στην παγίωση των αναμνήσεων ομάδα ερευνητών, με επικεφαλής τον Μπγιορν Ρας, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Φρίμπουργκ στην Ελβετία, σχεδίασε ειδικά ένα πείραμα με 22 υγιείς εθελοντές, άνδρες και γυναίκες, ηλικίας 19 ως 35 ετών. Οι επιστήμονες ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να μάθουν μια λίστα με 100 λέξεις, εκ των οποίων η καθεμία ήταν συνδεδεμένη με μια εικόνα – π.χ. η λέξη «δέντρο» συνδυαζόταν με την εικόνα ενός παιδιού που καθόταν σε μια καρέκλα. Το βράδυ οι εθελοντές κοιμήθηκαν υπό ελεγχόμενες συνθήκες στο εργαστήριο και ανά τακτά χρονικά διαστήματα οι ερευνητές τους ξυπνούσαν για να τους ρωτήσουν τι είχαν ονειρευτεί.
Το επόμενο πρωί, εξετάζοντας τις επιδόσεις των εθελοντών στον συνδυασμό των λέξεων με τις εικόνες, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι εκείνοι που είχαν δει περισσότερες από τις εικόνες της λίστας κατά τη διάρκεια του ύπνου μη REM τα πήγαν καλύτερα στα τεστ μνήμης. Κάτι αντίστοιχο δεν διαπιστώθηκε σε σχέση με τα όνειρα κατά τον ύπνο REM. Σε επόμενη φάση οι εθελοντές απομνημόνευσαν ένα καινούργιο σετ λέξεων-εικόνων και αφέθηκαν να κοιμηθούν – πάλι υπό ελεγχόμενες συνθήκες – ανενόχλητοι όλη τη νύχτα. Οταν το πρωί αφηγήθηκαν τα όνειρά τους στους ερευνητές, κανένας από αυτούς δεν θυμόταν να έχει ονειρευτεί κάποια από τις εικόνες του τεστ μνήμης.
Τα ευρήματα, τα οποία αναρτήθηκαν στην ηλεκτρονική πλατφόρμα επιστημονικών δημοσιεύσεων Biorxiv.org, είναι τα πρώτα τα οποία υποδηλώνουν ότι τα όνειρα που βλέπουμε κατά τη διάρκεια του μη REM ύπνου μπορεί να είναι πιο σημαντικά για την παγίωση των αναμνήσεων και τη μάθηση. Επίσης – και αυτός ήταν ένας στόχος των επιστημόνων – επιβεβαιώνουν ότι η μέθοδος του ξυπνήματος των εθελοντών ανά τακτά χρονικά διαστήματα προκειμένου να αφηγηθούν τα όνειρά τους, η οποία εφαρμόζεται ευρέως στις μελέτες για τα όνειρα, δεν επηρεάζει τη διαδικασία της παγίωσης των αναμνήσεων, παρά το γεγονός ότι έχει δυσμενείς επιπτώσεις στην ποιότητα του ύπνου.
Πηγή: tovima.gr
