Δεν υπάρχει τρόπος να εξασφαλίσει κανείς τη μακροζωία, ωστόσο υπάρχουν οπωσδήποτε τρόποι να τη διεκδικήσει.
Οι επιστήμονες επικαλούνται πάντα την καλή διατροφή ως έναν από τους παράγοντες μακροζωίας, υποστηρίζοντας πως μπορούμε να μάθουμε πολλά μελετώντας τις διατροφικές συνήθειες των αιωνόβιων του κόσμου.
Οι πέντε «Μπλε Ζώνες» του πλανήτη
Η επιστημονική έρευνα έχει αναγνωρίσει πέντε μέρη στον κόσμο, μεταξύ αυτών και μια ελληνική τοποθεσία, όπου οι κάτοικοι μακροημερεύουν, συχνά πέραν των εκατό χρόνων. Οι περιοχές αυτές αποκαλούνται «Μπλε Ζώνες» και περιλαμβάνουν την Ικαρία, τη Σαρδηνία, την Οκινάουα της Ιαπωνίας, την πόλη Λόμα Λίντα στην Καλιφόρνια και την Νικόγια στην Κόστα Ρίκα.
Το προσδόκιμο ζωής φαίνεται να επηρεάζεται από μια σειρά παραγόντων. Σύμφωνα με κάποιες έρευνες, γενετικοί λόγοι, κοινώς τα γονίδια, επηρεάζουν κατά 25% τη μακροζωία ενός ατόμου – με τη διατροφή, το περιβάλλον, την άσκηση και άλλα χαρακτηριστικά του τρόπου ζωής να σχετίζονται με το υπόλοιπο 75%.
Όσον αφορά τη διατροφή, δεν είναι ο μόνος παράγοντας που συνδέεται με το υψηλό προσδόκιμο ζωής. Η επιστήμη έχει δείξει πως άνθρωποι που επιτυγχάνουν να μακροημερεύσουν, έχουν συνήθως ισχυρούς δεσμούς με τους φίλους και την οικογένειά τους, έχουν στόχους και σκοπό στη ζωή τους, αλλά και μια θετική στάση απέναντι στα πράγματα. Επιπλέον, ασκούνται και περνούν πολύ χρόνο σε εξωτερικούς χώρους – ασχολούμενοι με την κηπουρική και την καλλιέργεια ή απλώς συναναστρέφονται με άλλους ανθρώπους, εξηγεί ο Νταν Μπούντερ, συγγραφέας του βιβλίου «The Blue Zones American Kitchen».
Ο Μπούτνερ έχει περάσει πολλά χρόνια μελετώντας και καταγράφοντας τα ευρήματά του για τις Μπλε Ζώνες, αναλύοντας ενδελεχώς τις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων τους. Όπως σημειώνει, παρότι η διατροφή τους διαφέρει με πολλούς τρόπους, έχει τουλάχιστον τέσσερις κοινούς παρονομαστές – τους οποίους συνοψίζει παρακάτω:
Τρώτε ένα φλυτζάνι φασόλια, μπιζέλια ή φακές ημερησίως
Τα όσπρια είναι εξαιρετικά δημοφιλή μεταξύ των ανθρώπων που ζουν στις Μπλε Ζώνες καθώς συνηθίζουν να τρώνε ποικιλία φασολιών και άλλων φυτικών τροφών, πλούσιων σε ίνες.
Η σόγια είναι βασικό μέρος της παραδοσιακής διατροφής στην Οκινάουα, όπως αντιστοίχως είναι η φάβα στη Σαρδηνία και την Ικαρία και τα μαύρα φασόλια στη Νικόγια.
Σύμφωνα με έρευνες, η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε φυτικές ίνες, συμβάλλει στον κορεσμό και βελτιώνει τα επίπεδα χοληστερόλης και σακχάρου. Επιπλέον, θωρακίζει τον οργανισμό έναντι του καρκίνου και του διαβήτη ενώ μειώνει τον κίνδυνο εμφραγμάτων και εγκεφαλικών – τα οποία αποτελούν τις δύο κύριες αιτίες θανάτου σε όλο τον κόσμο.
Έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2022 στην επιθεώρηση PLOS Medicine δείχνει αφενός πως ένας μέσος άνθρωπος μπορεί να κερδίσει χρόνια ζωής, αντικαθιστώντας την τυπική δυτική διατροφή με μια πιο υγιή, αφετέρου πως οι τροφές που συμβάλλουν περισσότερο στο προσδόκιμο ζωής ήταν φασόλια, αρακάς, φακές και άλλα όσπρια.
«Βρείτε τρόπο πώς θα προσθέσετε ένα φλυτζάνι φασολιών στην καθημερινή σας διατροφή. Μόλις ένα φλυτζάνι σάς δίνει το μισό της απαραίτητης ημερήσιας ποσότητας φυτικών ινών» ενθαρρύνει ο Μπούτνερ.
Φάτε μια χούφτα ξηρούς καρπούς κάθε μέρα
Οι ξηροί καρποί, πλούσιοι σε βιταμίνες, φυτικές ίνες και μεταλλικά στοιχεία, είναι άλλο ένα κοινό διατροφικό στοιχείο μεταξύ των κατοίκων των Μπλε Ζωνών.
Για παράδειγμα τα αμύγδαλα είναι εξαιρετικά δημοφιλή σε Ικαρία και Σαρδηνία, ενώ οι άνθρωποι της Νικόγια λατρεύουν στα φιστίκια, λέει ο Μπούτνερ.
Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο JAMA Internal Medicine, βασισμένη σε δείγμα 31.000 Αντβεντιστών της Έβδομης Ημέρας, κατέδειξε πως όσοι έτρωγαν ξηρούς καρπούς πάνω από τέσσερις φορές εβδομαδιαίως, ήταν 51% λιγότερο επιρρεπείς σε καρδιακό επεισόδιο και διέτρεχαν 48% μικρότερο κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακό νόσημα, σε σχέση με εκείνους που έτρωγαν όχι πάνω από μια φορά την εβδομάδα.
Πρωινό σαν βασιλιάς, μεσημεριανό σαν πρίγκιπας, βραδινό σαν άπορος
Άλλο ένα κοινό γνώρισμα των κατοίκων των Μπλε Ζωνών είναι πως καταναλώνουν το μεγαλύτερο μέρος των ημερήσιων θερμίδων τους νωρίτερα μέσα στην ημέρα.
Για παράδειγμα, οι άνθρωποι της Οκινάουα τρώνε ένα πλούσιο πρωινό και ένα μέτριο μεσημεριανό, «και σχεδόν καθόλου δείπνο» λέει ο Μπούτνερ.
Οι Αντβεντιστές που μελέτησε (σ.σ οι οποίοι βασίζουν τη διατροφή τους στις Γραφές, έχοντας ως δόγμα πως ο Θεός δημιούργησε φυτά, καρπούς και φρούτα ως ανθρώπινη τροφή και άρα η διατροφή τους είναι εξ ολοκλήρου φυτική) έτρωγαν ένα καλό πρωινό γύρω στις 10 το πρωί και ένα μέτριο γεύμα στις 16:00, «κι έτσι τελείωναν με το φαγητό της μέρας» εξηγεί ο Μπούτνερ.
Όπως λέει, σύμφωνα με τις παρατηρήσεις τους στις Μπλε Ζώνες, στις περιπτώσεις που οι άνθρωποι έτρωγαν βραδινό, αυτό ήταν αργά το απόγευμα ή νωρίς το βράδυ και σε μικρή ποσότητα.
Το μοτίβο αυτό διατροφής συμφωνεί με το βιολογικό μας ρολόι του ή τους κιρκάδιους ρυθμούς που συμβάλλουν στον αποτελεσματικότερο μεταβολισμό των γευμάτων το πρωί και νωρίς το απόγευμα. Η έρευνα δείχνει πως όσοι καταναλώνουν το μεγαλύτερο μέρος των θερμίδων τους νωρίς την ημέρα, όχι μόνο κάνουν περισσότερες καύσεις λίπους και πεινούν λιγότερο, αλλά χάνουν περισσότερο βάρος και βελτιώνουν σημαντικά τα επίπεδα χοληστερόλης και σακχάρου στο αίμα τους, σε σχέση με όσους προτιμούν να τρώνε αργά.
Φάτε με την οικογένεια
Στις Μπλε Ζώνες είναι κοινή πρακτική μεταξύ των οικογενειών να κάτσουν μαζί στο τραπέζι τουλάχιστον για ένα γεύμα την ημέρα, συνήθως το μεσημεριανό.
«Οι οικογένειες που τρώνε μαζί, τείνουν να τρώνε πιο θρεπτικά, πιο αργά και υπάρχουν έρευνες που δείχνουν πως τα παιδιά που τρώνε συλλογικά, έχουν λιγότερα προβλήματα με διατροφικές διαταραχές» λέει ο Μπούτνερ.
Επιπλέον, σύμφωνα και πάλι με έρευνες, τα παντρεμένα ζευγάρια που έχουν σε προτεραιότητα τα οικογενειακά γεύματα, καταγράφουν υψηλότερα ποσοστά συζυγικής ικανοποίησης. Οι γονείς που συνηθίζουν να τρώνε σπιτικά δείπνα με τα παιδιά τους, καταναλώνουν περισσότερα φρούτα και λαχανικά ενώ τα παιδιά τους είναι λιγότερο πιθανό να εμφανίσουν παχυσαρκία.
Παρότι δεν είμαστε σε θέση να αλλάξουμε τα γονίδιά μας, μπορούμε να αυξήσουμε τις πιθανότητες μιας μεγαλύτερης και ποιοτικότερης ζωής με σωστότερη διατροφή, προτρέπει ο Μπούτνερ που καταλήγει επικαλούμενος έναν αιωνόβιο από την Οκινάουα, τον Καμάντα Νακαζάτο, που μοιράζεται το μυστικό μακροζωίας του: «Τρώτε τα λαχανικά σας, έχετε θετική στάση ζωής, να είστε ευγενικοί στους ανθρώπους και να χαμογελάτε!».
