«Θερμόφιλα» είναι τα περισσότερα ξενικά είδη τα οποία εντοπίζονται στα νερά της Ανατολικής Μεσογείου και της Ελλάδας, με την κλιματική αλλαγή και την άνοδο της μέσης θερμοκρασίας των θαλασσών να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στο «ταξίδι» τους στη χώρα μας όπως εξηγεί στο CNN Greece η βιολόγος- ιχθυολόγος και ερευνήτρια του ΕΛΚΕΘΕ, Παρασκευή Καραχλέ.
Στις ελληνικές θάλασσες διαβιούν περισσότερα από 260 ξενικά είδη ανάμεσα στα οποία και ο λαγοκέφαλος, το λεοντόψαρο, η αγριόσαλπα, ο γερμανός και η μέδουσα «Rhopilema nomadica».
«Όταν αναφερόμαστε στα ξενικά είδη, μιλάμε για κάθε οργανισμό, είτε είναι φυτό, ζώο, πουλί, θηλαστικό κλπ, το οποίο συναντάμε πέρα της φυσικής του γεωγραφικής εξάπλωσης. Δηλαδή μία γαρίδα του ινδικού ωκεανού ξαφνικά να τη δούμε στη Μεσόγειο» σημειώνει η κα Καραχλέ αναφερόμενη στον ορισμό για τα συγκεκριμένα είδη.
«Ορισμένα από αυτά μπορεί να δημιουργήσουν πρόβλημα στην βιοποικιλότητα και τις οικοσυστημικές υπηρεσίες, δηλαδή την αλιεία και τον τουρισμό, και αυτή την υποκατηγορία ξενικών ειδών τα ονομάζουμε εισβολείς ή χωροκατακτητικά ξενικά είδη» συμπληρώνει η επιστήμονας.
Στη Μεσόγειο υπάρχουν καταγεγραμμένα πάνω από 1.000 ξενικά είδη, τα οποία έχουν φτάσει μέχρι εδώ μέσω της Διώρυγας του Σουέζ, με την ναυσιπλοΐα ή τις υδατοκαλλιέργειες όπως σημειώνει.
Πού συναντώνται στην Ελλάδα;
Τα ξενικά είδη που εμφανίζονται στην Ελλάδα στην πλειονότητα τους είναι ήδη του ινδο-ειρηνικού ωκεανού, τα οποία μπαίνουν στη Μεσόγειο, εγκαθίστανται σε Ισραήλ, Κύπρο και Τουρκία και ακολούθως ταξιδεύουν μέχρι και τη χώρα μας. «Τα συναντάμε κατά κύριο λόγο στα Δωδεκάνησα και στην Κρήτη, ενώ σιγά- σιγά, αφού εγκατασταθούν και δημιουργήσουν βιώσιμους για αυτά πληθυσμούς σταδιακά εξαπλώνονται παράλληλα στην Πελοπόννησο, στο Ιόνιο ακόμη και στη Βόρεια Ελλάδα» όπως κάνει γνωστό η ερευνήτρια.
Διευκρινίζει, όμως, ότι υπάρχουν και είδη τα οποία μπορεί να έρθουν στις ελληνικές θάλασσες με την ναυσιπλοΐα «οπότε αυτά μπορεί να τα βρούμε κατευθείαν σε μία άλλη περιοχή, όπως στο Σαρωνικό ή το Θερμαϊκό».
Τα είδη που έχουν εξαπλωθεί περισσότερο
Ποια είναι τα είδη αυτά; Σύμφωνα με την κα Καραχλέ «υπάρχουν είδη τα οποία μπορεί να έχουν επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα, στις οικοσυστημικές υπηρεσίες, αλλά ακόμη και στην υγεία».
Για παράδειγμα, η αγριόσαλπα και ο γερμανός είναι είδη τα οποία επηρεάζουν τη βιοποικιλότητα. «Είναι είδη φυτοφάγα, τα οποία απογυμνώνουν τα βράχια από τη βλάστηση, με αποτέλεσμα περιοχές που κάποτε μπορεί να ήταν καταφύγιο για άλλα ζώα, όπως μικρά κοχυλάκια ή σημεία στα οποία τα ψάρια μπορεί να άφηναν τα αυγά τους να χάνονται».
Παράλληλα, υπάρχουν είδη τα οποία έχουν επιπτώσεις στον τουρισμό. Ένα από αυτά είναι η μέδουσα «Rhopilema nomadica». Να σημειωθεί πως, δεν σχετίζεται με τη λεγόμενη μωβ μέδουσα που έχει εξαπλωθεί τα τελευταία χρόνια. Πρόκειται, όπως αναλύει η κα Καραχλέ για μία ξένη μέδουσα, η οποία δημιουργεί μεγάλα κοπάδια και έχει μεγάλο μέγεθος, με το σκιάδιό της (η κεφαλή ή η ομπρέλα της) να ξεπερνά ακόμη και τα 60 εκατοστά, ενώ το τσίμπημά της είναι επώδυνο.
Αντίστοιχα, ακόμη ένα είδος που μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στον τουρισμό είναι ο ξενικός αχινός «diadema setosum», ο οποίος έχει πολύ μακριά και λεπτά δηλητηριώδη αγκάθια.
«Είναι μαύρος και έχει πάνω του πέντε χαρακτηριστικές λευκές κουκίδες, ενώ στο κέντρο του παρατηρεί κανείς την έδρα του, που έχει πορτοκαλί χρώμα» σημειώνει η βιολόγος- ιχθυολόγος.
Από τα ψάρια που δεν θα μπορούσαν να παραληφθούν από τη συγκεκριμένη συνέντευξη δεν θα μπορούσε να λείπει ο λαγοκέφαλος, ο οποίος στην Κρήτη έχει αναδειχθεί σε «εχθρό» των ψαράδων και των λουόμενων. «Είναι ένα είδος το οποίο έχει επιπτώσεις και στη βιοποικιλότητα και την αλιεία, όπως και στον τουρισμό. Τρέφεται κυρίως με χταπόδια ή άλλα μικρότερα ψαράκια, οπότε στις περιοχές που διαβιεί σε μεγάλη αφθονία οι ψαράδες διαμαρτύρονται».
Την ίδια ώρα, όμως καταστρέφει τα αλιευτικά εργαλεία, καθώς με τα πολύ ισχυρά δόντια του καταστρέφει τα δίχτυα και τα παραγάδια των ψαράδων.
Έχει, ωστόσο, επιπτώσεις και στην υγεία καθώς πρόκειται για ένα τοξικό ψάρι, η βρώση του οποίου απαγορεύεται. Εάν, δε, κάποιος καταναλώσεις μεγάλη ποσότητα, μπορεί και να πεθάνει, λόγω της τοξίνης που έχει στο σώμα του το ψάρι. Σύμφωνα με έρευνες που διενεργήθηκαν το 2024, είχαν καταγραφεί περίπου στις 28 επιθέσεις μέχρι το 2023, 143 δηλητηριάσεις από κατανάλωση λαγοκέφαλου με και 27 θάνατοι.
«Υπάρχουν μάλιστα και καταγεγραμμένοι ακρωτηριασμοί, δύο στην Τουρκία και έχουμε και μία περίπτωση στη χώρα μας και συγκεκριμένα στη Σητεία» όπως αναφέρει η ερευνήτρια.
Πώς σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή η εξάπλωση των ξενικών ειδών;
Τα περισσότερα από αυτά τα ξενικά είδη οφείλουν σε μεγάλο βαθμό την εξάπλωσή τους εν μέρει και με την κλιματική αλλαγή. Όπως επισημαίνει η κα Καραχλέ «πρόκειται για θερμόφιλα είδη, τα οποία αγαπούν τη ζέστη. Τα περισσότερα ειδικά στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου έχουν έρθει μέσω της Διώρυγας του Σουέζ, αρα έχουν έρθει από ζεστά νερά».
«Όσο λοιπόν ζεσταίνονται τα νερά της Μεσογείου, τόσο πιο φιλικά γίνονται προς τα ξεκινά είδη και τόσο αφιλόξενα για τα δικά μας είδη, τα οποία δεν είναι συνηθισμένα σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες» σημειώνει χαρακτηριστικά.
«Κάθε οργανισμός έχει ένα θερμοκρασιακό εύρος, στη βάση του οποίου μπορεί να ζει και να αναπαράγεται. Πάμε από μια θερμοκρασία ή κάτω από μια θερμοκρασία δεν είναι δυνατή η επιβίωση του» συμπληρώνει. Επομένως, όσο αυξάνεται ο υδράργυρος, αυτά τα είδη τα οποία έχουν θερμοκρασιακές αντοχές έχουν πλεονέκτημα ως προς την επιβίωσή τους. Επίσης, έρχονται σε μία θάλασσα που δεν υπάρχουν φυσικοί θηρευτές, ενώ ταυτόχρονα καλύπτουν κενά στην οικολογία» συμπληρώνει.
Όλοι αυτοί οι παράγοντες δημιουργούν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα λόγω της κλιματικής αλλαγής, όπως τονίζει η ίδια.
Τσάντες από… λαγοκέφαλο: «Κλειδί» στη διαχείριση του πληθυσμού η εμπορική αξιοποίηση
Πώς μπορεί να καταστεί διαχειρίσιμος ο πληθυσμός τους; Απαντώντας στο ερώτημα αυτό, η κα Καραχλέ επισημαίνει πως η διαχείριση αποτελεί μία μεγάλη πρόκληση, ωστόσο «αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να πάρουμε κάποια μέτρα και να τα αξιοποιήσουμε».
Αναφέροντας ορισμένα παραδείγματα, επικαλείται την επικήρυξη του λαγοκέφαλου στην Κύπρο. «Πληρώνουν τους ψαράδες με το κιλό για να πιάνουν τους λαγοκέφαλους. Παλαιότερα τους έδιναν τρία ευρώ το κιλό και φέτος το ποσό αυτό ανέρχεται στα 4,78 ευρώ» λέει η ίδια.
Στο μεταξύ, βέβαια, τα περισσότερα από τα ξενικά είδη όπως το μπλε καβούρι, το λεοντόψαρο, ο γερμανός, η αγριόσαλπα, ορισμένες μικρές γαρίδες και τα μπαρμπούνια, τρώγονται «και είναι πάρα πολύ νόστιμα και θρεπτικά». «Ούτε μπορούμε να τα εντάξουμε στις διατροφικές μας συνήθειες».
Άλλες πρωτοποριακές πρωτοβουλίες είναι η δημιουργία… καλλυντικών προσώπου μπότοξ από την τοξίνη του λαγοκέφαλου ή αξεσουάρ από το δέρμα του.
Αποτελεί, λοιπόν, στοίχημα για τους επιστήμονες να βρεθούν τρόποι «εμπορικής αξιοποίησης των ξενικών ειδών και κυρίως αυτών τα οποία έχουν μεγάλη βιομάζα».
ΠΗΓΗ: cnn.gr
