Αν είστε το μεγαλύτερο παιδί της οικογένειας σίγουρα θα έχετε αναρωτηθεί κάποια στιγμή αν τελικά αυτό το γεγονός διαμόρφωσε κατά την πάροδο του χρόνου και την προσωπικότητά σας. Μία ερώτηση, ωστόσο, που παραμένει ακόμα αναπάντητη από τους επιστήμονες – ή τουλάχιστον σχεδόν αναπάντητη – καθώς σε μία προσπάθεια να λυθεί το μυστήριο που φαίνεται να κρατάει για περισσότερα από 100 χρόνια, έρευνες έχουν δώσει αντικροούμενα αποτέλεσματα. Και υπάρχουν διάφοροι λόγοι που η συζύτηση παραμένει ακόμα ανοιχτή.
Σύμφωνα με την Rodica Damian, αναπληρώτρια καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Χιούστον, στο Τέξας, παλαιότερες μελέτες συμπεριλάμβαναν περιορισμένα στοιχεία. Την ίδια στιγμή, τα τεστ προσωπικότητας βασίζονταν συχνά στην αυτοαναφορά και όχι σε μαρτυρίες άλλων μελών της οικογένειας.
Πρόσφατες μελέτες επισημαίνουν ότι υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν τα συμπεράσματα ως προς την επίδραση που μπορεί να έχει στον χαρακτήρα ενός ανθρώπου η σειρά γέννησής του. Οι παράγοντες αυτοί καθιστούν δύσκολο να διαπιστωθεί από τους επιστήμονες αν τελικά υπάρχει ένα συστηματικό μοτίβο που να ισχύει για όλους.
Για παράδειγμα, ένα «εμπόδιο» θα μπορούσε να είναι ο συνολικός αριθμός των παιδιών σε μία οικογένεια: Θα περίμενε κανείς οι δυναμικές σε μία οικογένεια με δύο παιδιά να διαφέρουν από εκείνες με επτά. Το να είσαι το μεγαλύτερο ή το μικρότερο παιδί σε οικογένειες με διαφορετικό αριθμό μελών ενδέχεται να αποτελεί εντελώς διαφορετική εμπειρία για τον καθένα. Στην ουσία, οι ερευνητές δεν μπορούν να συγκρίνουν τα αποτέλεσματα από δύο οικογένειες με διαφορετικό αριθμό μελών.
Ένας άλλος παράγοντας που ενδέχεται να επηρεάσει τα συμπεράσματα μίας τέτοιας έρευνας μπορεί να αποτελέσει και το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο της ίδιας της οικογένειας. Επιπλέον, σημνατικό ρόλο μπορεί να παίξουν και η ηλικία και το φύλο ενός ατόμου, καθώς πρόκειται για χαρακτηριστικά που μπορεί να επηρεάσουν την εμπειρία του μέσα στην οικογένεια και στη συνέχεια στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του.
Κι όμως! Η σειρά γέννησης έχει σημασία
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι ερευνητές δεν έχουν καταλήξει σε κάποιο συνολικό συμπέρασμα που να «απαντά» στην επίδραση της προσωπικότητας η σειράς γέννησης. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει πως η σειρά γέννησης είναι άνευ σημασίας. Μπορεί να παίζει σημαντικό ρόλο σε συγκεκριμένες οικογένειες ή πολιτισμούς.
«Νομίζω πως πολλοί άνθρωποι έχουν πεποιθήσεις που είναι είτε ξεπερασμένες είτε δεν είχαν ποτέ επαρκή επιστημονική στήριξη», λέει η Julia Rohrer, η οποία μελετά στοιχεία της προσωπικότητας στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας στη Γερμανία. «Για παράδειγμα, το λεγόμενο “σύνδρομο της μεγαλύτερης κόρης” είναι κάτι πολύ διαδεδομένο. Οι γυναίκες συχνά εξακολουθούν να έχουν διαφορετικούς ρόλους και παρέχουν περισσότερη φροντίδα. Και μετά, οι πρωτότοκοι φροντίζουν τα μικρότερα αδέρφια τους», λέει στο BBC. «Για κάποιες γυναίκες, αυτό μπορεί να ταιριάζει απόλυτα με την εμπειρία τους, για άλλες όμως όχι, επειδή κάθε οικογένεια είναι διαφορετική», όπως εξηγεί. Με άλλα λόγια, δεν είναι κάθε μεγαλύτερη κόρη υπεύθυνη και φροντιστική – αλλά για κάποιες, η ιδέα του «συνδρόμου της μεγαλύτερης κόρης» μπορεί να αντανακλά την πραγματικότητα, καθώς πραγματικά μεγάλωσαν με την ευθύνη της φροντίδας των μικρότερων αδερφών και νιώθουν πως αυτή η εμπειρία τις διαμόρφωσε.
Η Rohrer και οι συνεργάτες της διαπίστωσαν ότι η σειρά γέννησης «δεν έχει διαρκή επίδραση στα γενικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας», αφού πρώτα εξέτασαν τρεις μεγάλες βάσεις δεδομένων από έρευνες στο Ηνωμένο Βασίλειο, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γερμανία, καθεμία εκ των οποίων περιλάμβανε στοιχεία από αρκετές χιλιάδες άτομα. Ωστόσο, η μελέτη επιβεβαίωσε προηγούμενα ευρήματα σχετικά με την επίδραση της σειράς γέννησης σε ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό: Τη νοημοσύνη.
«Επιβεβαιώσαμε ότι τα πρωτότοκα παιδιά έχουν υψηλότερες επιδόσεις σε αντικειμενικά μετρημένη νοημοσύνη, και επίσης βρήκαμε παρόμοιο αποτέλεσμα στην αυτοαναφερόμενη αντίληψη περί νοητικής ικανότητας», έγραψαν η Rohrer και οι συνεργάτες της στη μελέτη. Προηγούμενες έρευνες είχαν καταγράψει ότι οι επιδόσεις σε τεστ νοημοσύνης «μειώνονται ελαφρώς από τα πρωτότοκα προς τα υστερότοκα παιδιά». Όσον αφορά τη σειρά γέννησης και τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά προσωπικότητας, η Rohrer αναφέρει ότι το να στοχάζεται κανείς πάνω στην προσωπική του εμπειρία μπορεί να έχει νόημα, ακόμη κι αν δεν υπάρχει ένα παγκόσμιο μοτίβο: «Προσφέρει μια “ταμπέλα” που σου επιτρέπει να βρεις άλλους ανθρώπους που μεγάλωσαν σε παρόμοια κατάσταση, να ανταλλάξεις εμπειρίες και ούτω καθεξής».
Η ηλικία είναι απλώς ένας αριθμός;
Οι εμπειρίες που σχετίζονται με την ηλικία μπορούν εύκολα να αποτελέσουν χαρακτηριστικό της προσωπικότητας που επηρεάζεται από τη σειρά γέννησης, εξηγούν οι ερευνητές. Για παράδειγμα, ο μεγαλύτερος, «υπεύθυνο» αδερφός: «Καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν, γίνονται πιο υπεύθυνοι, πιο ανεξάρτητοι. Έτσι, ο πρωτότοκος θα είναι πάντα μεγαλύτερος από τον μεταγενέστερο, και καθώς παρατηρείτε τα παιδιά σας να μεγαλώνουν, ο πρωτότοκος θα είναι πάντα πιο υπεύθυνος», λέει η Damian. «Παράλληλα, οι άνθρωποι όσο μεγαλώνουν αποκτούν μεγαλύτερη συνείδηση», προσθέτει. «Έτσι, το δεύτερο παιδί μπορεί να φαίνεται πιο κοινωνικό, επειδή ένα 10χρονο είναι πολύ πιο χαρούμενο και γεμάτο με τον εαυτό του… σε σύγκριση με έναν 14χρονο, που πανικοβάλλεται για τα πάντα. Αυτό συμβαίνει επειδή έχουν διαφορετικές προκλήσεις».
Επίσης, καθοριστικό ρόλο για τη διαμόρωση της προσωπικότητας παίζουν και οι φίλοι που έχουν τα παιδιά. Για παράδειγμα, πολλές είναι οι μελέτες που έχουν δείξει μία σύνδεση μεταξύ των παραβατικών συνομηλίκων και της παραβατικής συμπεριφοράς. Επομένως, ένα μεγαλύτερο παιδί θα μπορούσε να παραβιάζει περισσότερο τους κανόνες ανάλογα με τους ανθρώπους με τους οποίους περιβάλλεται.
Έξυπνα αδέρφια
Όπως προαναφέρθηκε, ένα σταθερό εύρημα που προκύπτει από την έρευνα είναι ότι η σειρά γέννησης παίζει ρόλο στη νοημοσύνη ενός ατόμου. Ωστόοσο, όπως διευκρινίζει η Rodica Damian, αυτά τα αποτελέσματα μπορεί να επηρεάζονται και πάλι από τον αριθμό των παιδιών σε μία οικογένεια. Όταν υπάρχουν περισσότερα αδέρφια, τα επίπεδα πνευματικής διέγερσης μπορεί να μειωθούν. Αυτό μπορεί να συμβεί λόγω της επίδρασης που έχουν τα αδέρφια μεταξύ τους, καθώς τα ερεθίσματα που λαμβάνουν προέρχονται από ανήλικες και όχι από ενήλικες, όπως είναι οι γονείς τους.
«Εγωιστικά» μοναχοπαίδια;
Τα μοναχοπαίδια βρίσκονται συχνά αντιμέτωπα με ένα στερεότυπο. Λειτουργούν πιο εγωιστικά, σε σχέση με παιδιά που έχουν αδέρφια και αυτό συμβαίνει γιατί δεν χρειάζεται να τραβήξουν την προσοχή των γονιών τους. Είναι ήδη… το αγαπημένο παιδί. Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι αυτό δεν ισχύει και πως το να μεγαλώνει κανείς χωρίς αδέρφια δεν θα τον κάνει απαραίτητα εγωιστή ή ναρκισσιστή. Σύμφωνα με άλλες έρευνες, οι κοινωνικές συμπεριφορές που υιοθετούν τα μονοχοπαίδια σε σύγκριση με τα παιδιά με αδέλφια δεν είναι μεγάλες ή διάχυτες.
Μία μελέτη για τη σειρά γέννησης συνήθως δεν περιλαμβάνει μοναχοπαίδια, με το σκεπτικό ότι δεν μπορούν να συγκριθούν δίκαια με αυτά που έχουν μεγαλώσει με αδέρφια. Ωστόσο, είναι δυνατό να συγκριθούν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους, σύμφωνα με μία δημοσίευση του 2025 του Michael Ashton, καθηγητή Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Brock του Καναδά, και του Kibeom Lee, καθηγητή Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κάλγκαρι του Καναδά.
Τα αποτελέσματα της μελέτης τους χαρακτηρίστηκαν συναρπαστικά. Τα μεσαία και τα τελευταία αδέρφια είχαν υψηλότερο μέσο όρο στις κλίμακες «Ειλικρίνεια-Ταπεινότητα» και «Συμφωνία» από τα πρωτότοκα. Έτσι, λοιπόν, ένα άτομο που συγκεντρώνει αυτά τα χαρακτηριστικά είναι απίθανο να χειραγωγήσει τους άλλους, να παραβιάσει τους κανόνες ή να νιώσει ότι έχει κάποιο δικαίωμα. Αντίθετα, αυτό μπορεί να συμβεί σε κάποιον που έχει συγκεντρώσει χαμηλή βαθμολογία σε αυτά τα χαρακτηριστικά.
ΠΗΓΗ: ygeiamou.gr
