Για δεκαετίες οι μελισσοκόμοι έχουν πολεμήσει ένα μικροσκοπικό παράσιτο που ονομάζεται Varroa destructor, το οποίο έχει καταστρέψει αποικίες μελισσών σε όλο τον κόσμο. Όμως, ένα ακόμη πιο θανατηφόρο παράστιο, το Tropilaelaps mercedesae ή «tropi» βρίσκεται σε φάση εξάπλωσης και οι μελισσοκόμοι φοβούνται ότι θα προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερη καταστροφή από το Varroa με επιπτώσεις που μπορεί να επηρεάσουν δισεκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, οι οποίοι εξαρτώνται από φυτά που γονιμοποιούνται από τις μέλισσες.
Ο φυσικός ξενιστής του tropi είναι η γιγαντιαία μέλισσα Apis dorsata που ζει στη Νότια και Νοτιοανατολική Ασία. Σε κάποια στιγμή το tropi μεταπήδησε στη μέλισσα Apis mellifera, το είδος που εκτρέφεται από τους μελισσοκόμους σε όλο τον κόσμο. Καθώς αυτό το είδος είναι παγκοσμίως διαδεδομένο το παράσιτο εξαπλώνεται συνεχώς δυτικότερα από την περιοχή του ξενιστή του.
Ήδη έχει εντοπιστεί στην Ουκρανία, στη Γεωργία και στο νότιο τμήμα της Ρωσίας, ενώ πιθανολογείται ότι υπάρχει στο Ιράν και στην Τουρκία. Από εκεί αναμένεται να περάσει στην Ανατολική Ευρώπη και στη συνέχεια να εξαπλωθεί σε ολόκληρη την ήπειρο. Η Αυστραλία και η Βόρεια Αμερική βρίσκονται επίσης σε κίνδυνο.
Γιατί εξαπλώνεται τόσο γρήγορα
Όπως το Varroa, έτσι και το tropi είναι μικροσκοπικό παράσιτο που αναπαράγεται μέσα σε «σφραγισμένα» κύτταρα γόνου όταν οι προνύμφες και οι νύμφες των μελισσών αναπτύσσονται μέσα σε κερήθρες σφραγισμένες με κερί. Το Varroa τρέφεται από τις νύμφες και μεταδίδει θανατηφόρους ιούς.
Υπάρχουν όμως βασικές διαφορές. To Varroa μπορεί να ζήσει για μεγάλο διάστημα πάνω σε ενήλικες μέλισσες, ενώ το tropi όχι. Έξω από τα κύτταρα του γόνου ζει μόνο λίγες ημέρες, τρέχοντας στην κηρήθρα αναζητώντας προνύμφη.
Επειδή περνάει περισσότερο χρόνο σε σφραγισμένα κύτταρα αναπαράγεται πιο γρήγορα. Σε ένα κύτταρο με Varroa γεννιούνται συνήθως 1–2 νέα παράσιτα του είδους. Στο ίδιο διάστημα ένα κύτταρο με tropi μπορεί να παράγει περισσότερους απογόνους με αποτέλεσμα να καταρρέει η αποικία πολύ πιο γρήγορα.
Τρέχουσες μέθοδοι ελέγχου
Στην Ασία, οι μελισσοκόμοι συχνά «φυλακίζουν» τη βασίλισσα για περίπου πέντε εβδομάδες. Χωρίς αυγά δεν δημιουργείται γόνος και το παράσιτο χάνει την πηγή τροφής του. Αυτή η μέθοδος είναι πρακτική για μικρές μελισσοκομικές μονάδες όχι όμως για την Ευρώπη όπου οι μελισσοκόμοι μπορεί να διαχειρίζονται χιλιάδες κυψέλες.
Μια άλλη επιλογή είναι η χρήση μυρμηκικού οξέος που διεισδύει στα σφραγισμένα κύτταρ και σκοτώνει τα παράσιτα χωρίς να βλάπτει (υπό σωστή δοσολογία) τις μέλισσες.
Γιατί οι θεραπείες για το varroa δεν λειτουργούν
Τα χημικά που σκοτώνουν το varroa δεν είναι αποτελεσματικά στο tropi. Αυτό γιατί:
* Το varroa περνάει πολύ χρόνο πάνω σε ενήλικες μέλισσες, άρα εκτίθεται στα χημικά που κυκλοφορούν στην κυψέλη.
* Το tropi σπάνια κολλάει στις μέλισσες κινούμενο κυρίως στην κηρήθρα. Έτσι δεν εκτίθεται αρκετά στα φάρμακα.
Ο συνδυασμός θεραπειών (π.χ. μυρμηκικό οξύ για tropi και αμιτράζ για Varroa) μπορεί να αποβεί μοιραίος για τις ίδιες τις μέλισσες. Επίσης, η υπερβολική χρήση χημικών οδηγεί σε ανθεκτικά στελέχη, μειώνοντας την αποτελεσματικότητα των θεραπειών.
Οι συνέπειες
Η εξάπλωση του tropi θα πλήξει όχι μόνο τους μελισσοκόμους αλλά και τη γεωργία παγκοσμίως. Οι μέλισσες είναι κρίσιμοι επικονιαστές πολλών καλλιεργειών. Μεγαλύτερες απώλειες κυψελών θα αυξήσουν το κόστος παραγωγής μελιού και επικονίασης, επηρεάζοντας τις τιμές και τη διαθεσιμότητα τροφίμων.
Έρευνες γίνονται στην Ταϊλάνδη και την Κίνα για νέες στρατηγικές, αλλά αν δεν βρεθούν σύντομα αποτελεσματικές λύσεις, η εξάπλωση του tropi μπορεί να αποδειχθεί καταστροφική. Η ιστορία του varroa έδειξε πόσο γρήγορα ένα παράσιτο μπορεί να αλλάξει τη μελισσοκομία παγκοσμίως. Το tropi ίσως αποδειχθεί ακόμη χειρότερο: εξαπλώνεται ταχύτερα, σκοτώνει αποικίες πιο γρήγορα και είναι πιο δύσκολο να ελεγχθεί με τις υπάρχουσες μεθόδους.
Naftemporiki.gr
