Το ερώτημα “Πότε είναι αρκετά νωρίς για να φροντίζουμε τον εσωτερικό μας κόσμο;” δεν είναι απλώς μια πρακτική ανησυχία, αλλά μια ηθική και υπαρξιακή: από ποια στιγμή θα πρέπει να αρχίσουμε να φροντίζουμε την εσωτερική μας ζωή με πρόθεση και όχι με αντίδραση;
Πολύ συχνά, τα θέματα ψυχικής υγείας αντιμετωπίζονται σαν συναγερμός πυρκαγιάς, που αγνοείται μέχρι να γεμίσει το δωμάτιο με καπνό. Ωστόσο, η έρευνα είναι σαφής. Όσο νωρίτερα δράσουμε, τόσο καλύτερα είναι τα αποτελέσματα, νευρολογικά, συναισθηματικά και κοινωνικά. Περίπου 75% των διαταραχών ψυχικής υγείας ξεκινούν μεταξύ των ηλικιών 14 και 24 ετών, με τις μισές να εμφανίζονται πριν από την ηλικία των 14 ετών. Αυτό καθιστά την εφηβεία ένα κρίσιμο παράθυρο για παρέμβαση. Η έγκαιρη παρέμβαση δεν είναι επομένως προαιρετική- είναι πρόληψη που υποστηρίζεται από στοιχεία.
Η εφηβεία είναι μια περίοδος αυξημένης νευροπλαστικότητας, όπου συνυπάρχουν η ευαλωτότητα και η ευκαιρία για την ανάπτυξη του ατόμου. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας τονίζει ότι η υποστήριξη της ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης βελτιώνει τη σχολική επίδοση, τις σχέσεις και τη μακροπρόθεσμη ευημερία. Η πρόληψη όμως υπερβαίνει τις κλινικές και τις διαγνώσεις. Η πρόληψη έχει μια πολιτισμική πτυχή που περιλαμβάνει την οικοδόμηση συναισθηματικής παιδείας, την προώθηση του ανοιχτού διαλόγου και τη δημιουργία χώρων όπου τα νεαρά μυαλά μπορούν να εξερευνήσουν τον εσωτερικό τους κόσμο αντί να αισθάνονται πιεσμένα να τον καταπιέζουν.
Το InnerWorlds-Το έργο -A Videogame Journey Through Teen Depression and Social Pressures, ένα ευρωπαϊκό συγχρηματοδοτούμενο έργο στο πλαίσιο του προγράμματος ERASMUS+, ασχολείται άμεσα με την ψυχική υγεία των εφήβων προωθώντας την κοινωνική ευαισθητοποίηση και ενισχύοντας τη συναισθηματική ανθεκτικότητα. Μέσω συμμετοχικών εργαστηρίων, ψηφιακών αφηγήσεων και ενός διαδραστικού βιντεοπαιχνιδιού που θα σχεδιαστεί από κοινού με τους εφήβους, εστιάζει στην καλλιέργεια αυτού που οι ερευνητές αποκαλούν κοινωνική και συναισθηματική επάρκεια- ένα δια βίου προστατευτικό από το άγχος, την κατάθλιψη, τις κοινωνικές πιέσεις, την αποξένωση και τη μοναξιά.
Παράλληλα με το βιντεοπαιχνίδι, ένα Ψηφιακό εγχειρίδιο για την ψυχική υγεία των εφήβων έχει αναπτυχθεί για να καθοδηγήσει και να υποστηρίξει τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, τους κλινικούς γιατρούς, τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς και τους εργαζόμενους στη νεολαία με πρακτικές γνώσεις και στρατηγικές γύρω από την ψυχική υγεία των εφήβων. Το Εγχειρίδιο εξηγεί τα πρώιμα σημάδια δυσφορίας, τις κοινές προκλήσεις των εφήβων και τις προστατευτικές συνήθειες, καθιστώντας την πρόληψη κοινή ευθύνη σε σπίτια, σχολεία και τοπικές κοινότητες.
Έτσι, σε έναν κόσμο όπου τόσα πολλά μοιάζουν αβέβαια και κινδυνεύουν να καταρρεύσουν, τι μένει να κάνουμε για να φροντίσουμε πραγματικά τον εσωτερικό μας κόσμο;
Μπορούμε να ξεκινήσουμε μιλώντας νωρίς και ανοιχτά για τα συναισθήματα, αντιμετωπίζοντάς τα ως φυσικό μέρος της ζωής και όχι ως κρίσεις που περιμένουν να συμβούν. Μπορούμε να ενσωματώσουμε την ψυχική υγεία στους τρόπους μάθησής μας, όχι μόνο μέσω κλινικών εφαρμογών, αλλά και μέσω του γραμματισμού για την ψυχική υγεία, του παιχνιδιού, της σύνδεσης και της εμπλοκής- τα ίδια τα στοιχεία που διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο οι νέοι αναπτύσσουν γνώσεις και δεξιότητες γύρω από την ψυχική υγεία. Μπορούμε να υποστηρίξουμε πρωτοβουλίες όπως το InnerWorlds που προσεγγίζουν την ψυχική υγεία όχι ως παθολογία που πρέπει να αντιμετωπιστεί αλλά ως στοιχείο που πρέπει να καλλιεργηθεί. Και μπορούμε να σχεδιάσουμε ασφαλείς χώρους στα σχολεία, στις οικογένειες, ακόμη και στα ψηφιακά μας περιβάλλοντα, όπου τα νεαρά μυαλά μπορούν να εξερευνήσουν την εσωτερική τους ζωή χωρίς φόβο, κρίση ή ντροπή.
Η επανεξέταση της ψυχικής υγείας σημαίνει να αντισταθούμε στον πειρασμό να δράσουμε μόνο όταν ο πόνος είναι ορατός. Σημαίνει να φανταστούμε πώς θα ήταν η χαρά και η ηρεμία αν είχαμε ξεκινήσει νωρίτερα, αν η ίδια η ευημερία ήταν το σημείο εκκίνησής μας. Η επιστήμη μας λέει ότι ο εγκέφαλος στην εφηβεία είναι πλαστικός, ευεπηρέαστος και γεμάτος δυνατότητες. Η φιλοσοφία μας υπενθυμίζει ότι η φροντίδα για τον Εσωτερικό μας Κόσμο είναι το θεμέλιο μιας καλής κοινωνίας. Μαζί, μας προσκαλούν να δούμε την πρόληψη όχι ως αναβολή της ασθένειας, αλλά ως καλλιέργεια της σοφίας, της πυγμής και της σύνδεσης.
Για τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, το πραγματικό ερώτημα δεν είναι αν πρέπει να αρχίσουμε νωρίτερα, αλλά γιατί να περιμένουμε;!
Δρ Μαρκέλλα Γρηγορίου, Λέκτορας Κλινικής Ψυχολογίας
Τμήμα Ψυχολογίας,
Πανεπιστήμιο Λεμεσού, Κύπρος / [email protected]
Το έργο ERASMUS+ ”InnerWorlds: Ένα ταξίδι με βιντεοπαιχνίδια μέσα από την εφηβική κατάθλιψη και τις κοινωνικές πιέσεις” συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η κοινοπραξία του έργου αποτελείται από το Universitat Jaume I de Castellón (Ισπανία – επικεφαλής του έργου), το Πανεπιστήμιο Λεμεσού (Κύπρος), την InterAktion (Αυστρία), το Innovation Education Lab (Ρουμανία), το Κέντρο Κοινωνικών Υπηρεσιών ”Άγιος Ιωάννης ο Ελεήμων” (Κύπρος) και την Sembrem (Ισπανία).
Για να μάθετε περισσότερα, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του έργου: https://innerworlds.eu/
uol.ac.cy
