Η προσπάθεια αλλαγής του σχολικού ωραρίου είναι μια δύσκολη εξίσωση με πολλές μεταβλητές που θα πρέπει να συνυπολογιστούν σε οποιαδήποτε τέτοια προσπάθεια.
Ανάμεσα τους είναι η μεταφορά των παιδιών στο σχολείο (τροχαία κίνηση, άφιξη των γονιών στις δουλειές τους, τα δρομολόγια των λεωφορείων), η σίτιση των παιδιών (πού θα τρώνε, ποιος θα πληρώνει, ποιος θα ελέγχει το φαΐ, ποιος θα επιτηρεί τα παιδιά), τα απογευματινά φροντιστήρια των παιδιών (παιδιά έχουν επενδύσει σε μαθήματα που ίσως δεν θα προσφέρονται σε ένα ολοήμερο σχολείο, η εισαγωγή παιδιών σε ξένα πανεπιστήμια μέσω εξετάσεων, οι επιχειρήσεις που έχουν επενδύσει σε απογευματινά φροντιστήρια), και άλλες.
Το Υπουργείο Παιδείας θα μπορούσε να δημιουργήσει μια ομάδα με ειδικούς, στα πρότυπα της συμβουλευτικής επιστημονικής ομάδας του Υπουργείου Υγείας για την πανδημία του κορωνοϊού, για να βρεθεί μια λύση στη βάση των σύγχρονων επιστημονικών δεδομένων.
Σε μια τέτοια ομάδα θεωρώ πως μια από τις σημαντικότερες μεταβλητές που αξίζει να ληφθούν υπόψη είναι οι επιπτώσεις της αλλαγής του σχολικού ωραρίου στον ύπνο των μαθητών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Η επιστημονική έρευνα γύρω από τον ύπνο μας έχει μάθει πολλά και σημαντικά. Για παράδειγμα, το βιολογικό μας ρολόι, αυτή η αίσθηση που έχουμε για το πότε θέλουμε να ξυπνήσουμε και πότε θέλουμε να κοιμηθούμε, ενώ καθορίζεται κυρίως από το πότε ξημερώνει και νυχτώνει, στους έφηβους είναι διαφορετικό απ’ ότι είναι στα μικρότερα παιδιά και τους ενήλικες. Ενώ ένας υγιής ενήλικας αρχίζει να νυστάζει περίπου στις 9μμ και θέλει να κοιμάται γύρω στις 10μμ, ένας έφηβος νυστάζει 1 με 3 ώρες αργότερα. Αν όμως πρέπει να ξυπνήσει στις 6πμ ή στις 7πμ για να πάει σχολείο, τότε θα έχει τουλάχιστον δύο σημαντικές αρνητικές συνέπειες. Πρώτο, έχει χρόνια έλλειψη ύπνου αφού δεν παίρνει όσες ώρες ύπνου χρειάζεται καθημερινά. Δεύτερον, χάνει ένα μεγάλο μέρος του πρωινού ύπνου, ο οποίος είναι διαφορετικός από τον βραδινό.
Τα υφιστάμενα σχολικά ωράρια στερούν από τους εφήβους σημαντικές ώρες ύπνου με πολύ αρνητικά αποτελέσματα. Ενώ κάποια παιδιά προσπαθούν να ξεπληρώσουν το χρέος ύπνου που έχουν μαζέψει μέσα στην εβδομάδα με το να κοιμούνται επιπλέον ώρες κατά τη διάρκεια του σαββατοκύριακου, αυτή η τακτική δεν είναι αποτελεσματική. Από την μια, ο επιπλέον ύπνος το σαββατοκύριακο δεν είναι ποτέ τόσες ώρες όσες οι χαμένες ώρες ύπνου μέσα στην εβδομάδα. Από την άλλη, δεν μπορεί να ξεπληρωθεί το χρέος σε ύπνο χωρίς ένα μεγάλο πρόστιμο. Αυτό το πρόστιμο, που είναι συσσωρευτικό, δεν είναι χρηματικό αλλά νευρολογικό, με ζημιά στον εγκέφαλο, και γνωστικό, με ζημιά στη σκέψη μας, όπως είναι η ικανότητά μας για συγκέντρωση, για μνήμη, και για επίλυση προβλημάτων.
Οι έφηβοι στην Κύπρο, λόγω του πρωινού σχολικού ωραρίου υποφέρουν από χρόνια έλλειψη ύπνου, γεγονός που ίσως εξηγεί δύο σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στην Κύπρο σήμερα.
Το πρώτο είναι το γεγονός ότι παρά τις πολύ καλές κλιματολογικές συνθήκες, έχουμε πολύ ψηλά ποσοστά ψυχολογικών διαταραχών, όπως είναι η κατάθλιψη. Ο πρωινός ύπνος που χάνουν οι έφηβοί μας λόγω του πρωινού σχολικού ωραρίου, εμπλέκεται στην επεξεργασία συναισθηματικών γεγονότων και καταστάσεων που έχουν βιώσει κατά τη διάρκεια της μέρας. Χωρίς αυτό τον ύπνο δεν μπορεί να γίνει η σωστή επεξεργασία αυτών των καταστάσεων με αποτέλεσμα να εμφανίζονται ψυχολογικές διαταραχές σε πολύ υψηλά ποσοστά.
Το δεύτερο είναι χαμηλές επιδόσεις σε διεθνείς διαγωνισμούς από τους μαθητές μας. Έρευνες που έχουν γίνει διεθνώς, έχουν δείξει πως υπάρχει μια πολύ δυνατή σχέση ανάμεσα στον καλό ύπνο και την ψηλή ευφυία και σχολική επίδοση. Σχολεία που έχουν αλλάξει το σχολικό τους ωράριο για να παίρνουν οι έφηβοι περισσότερες ώρες ύπνου έχουν δει σημαντική αύξηση στην επίδοση των μαθητών τους σε εξετάσεις εισαγωγής σε πανεπιστήμια.
Πέραν από την επίδραση στα μαθησιακά αποτελέσματα και τις ψυχολογικές διαταραχές, η μετάθεση του πρωινού σχολικού ωραρίου για αργότερα, φαίνεται να μειώνει την εγκληματικότητα και τη χρήση ναρκωτικών ουσιών και αλκοόλ. Έναρξη του σχολείου αργότερα συνήθως σημαίνει και κλείσιμο του σχολείου αργότερα. Αυτό έχει φανεί ότι δρα προστατευτικά κατά της εγκληματικότητας αφού το κρίσιμο τρίωρο 3-6μμ όπου πολλοί έφηβοι είναι μόνοι τους μέχρι να επιστρέψουν οι γονείς τους από την εργασία τους, συμβάλει στην εγκληματικότητα.
Επιπλέον, σχολεία στις ΗΠΑ που άλλαξαν το ωράριο είδαν σημαντική μείωση των τροχαίων δυστυχημάτων με εφήβους μέχρι και 70%. Συγκριτικά, το σύστημα αντι-μπλοκαρίσματος τροχών ABS έχει μειώσει τα τροχαία δυστυχήματα μόνο κατά 20-25%. Περισσότερες ώρες ύπνου θα σώσουν περίπου τριπλάσιες ζωές από όσες σώζει το σύστημα ABS.
Τέλος, αξίζει να αναρωτηθούμε εάν κάποια από τα παιδιά που έχουν διαγνωστεί με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ – ADHD), στην πραγματικότητα δεν υποφέρουν από αυτή τη διαταραχή αλλά από χρόνια έλλειψη ύπνου, αφού τα συμπτώματα έλλειψης ύπνου προσομοιάζουν πολύ τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ (απροσεξία, υπερκινητικότητα, παρορμητική συμπεριφορά).
Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι τα υφιστάμενα πρωινά σχολικά ωράρια δεν συμβαδίζουν με το βιολογικό ρολόι των εφήβων. Η χρόνια έλλειψη ύπνου ως συνέπεια αυτών των πολύ πρωινών σχολικών ωραρίων ζημιώνει σημαντικά τους έφηβούς μας με μακροχρόνιες συνέπειες στην ποιότητα της ζωής τους και την οικονομία της χώρας. Οφείλουμε να βρούμε τη λύση στη δύσκολη εξίσωση αλλαγής των σχολικών ωραρίων για να μπορέσουν επιτέλους τα παιδιά μας να κοιμηθούν όσο πραγματικά χρειάζονται.
