Tης Δρος Αικατερίνης Ρακά*
Μπορεί ο οργανισμός μας να βλάψει τον ίδιο του τον εαυτό; H απάντηση είναι «ναι» και αυτό συμβαίνει σε περιπτώσεις όπως είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα. Αυτοανοσία είναι η δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, το οποίο παύει να αναγνωρίζει κάποια κύτταρα του σώματος ως δικά του και τα αντιλαμβάνεται ως ξένα. Το αποτέλεσμα είναι η παραγωγή αντισωμάτων και τοξικών ουσιών που προκαλούν φλεγμονή, με συνέπεια την πρόκληση χρόνιων βλαβών στους ιστούς και τα όργανα. Οι χρόνιες φλεγμονές παρουσιάζουν περιόδους έξαρσης και ύφεσης. Κατά τις περιόδους της έξαρσης οι βλάβες είναι συχνά μη αναστρέψιμες.
Περίπου 5% του παγκόσμιου πληθυσμού πάσχει από αυτοάνοσα νοσήματα – αριθμός που εκτιμάται πως είναι πολύ μεγαλύτερος λόγω αδιάγνωστων περιπτώσεων. Το 80% των ασθενών είναι γυναίκες, που βρίσκονται κυρίως στη μετεμμηνοπαυσιακή φάση της ζωής τους.
Τι πυροδοτεί την αυτοανοσία
Η προδιάθεση για την εμφάνιση αυτοάνοσων νοσημάτων είναι συνήθως κληρονομική. Ωστόσο, για να ενεργοποιηθεί η ασθένεια, απαιτούνται και εξωτερικοί παράγοντες. Αυτοί μπορεί να περιλαμβάνουν λοιμογόνους παράγοντες, έντονο στρες, έκθεση σε τοξικές ουσίες, μεταβολικά νοσήματα (διαβήτης, υπερλιπιδαιμία κ.α.) και διατροφικές ελλείψεις (π.χ. σε μέταλλα, ιχνοστοιχεία, βιταμίνες). Η παρουσία αντισωμάτων δεν αρκεί από μόνη της για να προκληθεί αυτοανοσία. Για την εκδήλωση αυτοάνοσου νοσήματος, τα κύτταρα πρέπει ήδη να νοσούν από κάποια άλλη αιτία.
Τα πιο συχνά αυτοάνοσα νοσήματα
Τα συστηματικά αυτοάνοσα νοσήματα όπως, η ρευματοειδής αρθρίτιδα και ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος είναι αρκετά συχνά και προσβάλλουν κυρίως το κολλαγόνο. Κάποια άλλα στρέφονται σε ιστούς και όργανα, όπως η θυρεοειδίτιδα Hashimoto, η νόσος του Graves κ.ά., ενώ υπάρχουν και αυτά που προσβάλλουν το γαστρεντερικό βλεννογόνο όπως η νόσος του Crohn, η ελκώδης κολίτιδα κ.ά. Αυτοάνοσα είναι και κάποια νοσήματα που προσβάλλουν το δέρμα (ψωρίαση, λεύκη κ.ά.), καθώς και το νευρικό σύστημα (σκλήρυνση κατά πλάκας, μυασθένεια Gravis κ.α.).
Συμπτώματα και Διάγνωση
Η συμπτωματολογία είναι συνήθως γενική και μη ειδική και περιλαμβάνει ανεξήγητη κόπωση, ήπιο πυρετό, δυσανεξία στον ήλιο, πόνους και οιδήματα σε αρθρώσεις, μύες, τένοντες, συναισθηματικές διαταραχές, διαταραχές στις κενώσεις ή και στην απορρόφηση ουσιών, μιικροαιμορραγίες κ.ά.
Η διάγνωση ενός αυτοάνοσου νοσήματος γίνεται από ρευματολόγο, ο οποίος εξετάζει το ιστορικό και την κλινική εικόνα του ασθενούς. Με τη βοήθεια βιοπαθολόγου και με την αρωγή ενός άρτια εξοπλισμένου κλινικού εργαστηρίου μπορεί να ανιχνεύσει δείκτες όπως ο ρευματοειδής παράγοντας, τα κύτταρα του λύκου, το αντιπηκτικό του λύκου, κάποια αντισώματα κ.ά. Πρέπει να σημειωθεί ότι σε 25-30% των περιπτώσεων, οι εξετάσεις μπορεί να είναι αρνητικές (οροαρνητικά αυτοάνοσα), οπότε η διάγνωση βασίζεται περισσότερο στην κλινική εξέταση ή και το ιστορικό του ασθενούς.
Τα αυτοάνοσα νοσήματα επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής καθώς επηρεάζουν τη λειτουργικότητα των οργάνων και τη μορφολογία του ίδιου του σώματος μας. Η θεραπεία περιλαμβάνει ανοσοκατασταλτικά, κορτιζόνη και βιολογικούς παράγοντες και αποφασίζεται από τον εξειδικευμένο ιατρό, αναλόγως των συμπτωμάτων και της κατάστασης του ασθενούς.
Πώς θωρακίζουμε τον εαυτό μας
Η πρόληψη αποτελεί το κλειδί για τη θωράκιση του οργανισμού μας έναντι της αυτοανοσίας. Συνίσταται:
- Υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής
- Σωματική άσκηση
- Ισορροπημένη διατροφή
- Αποφυγή στρες και τοξικών ουσιών
- Ετήσιος ιατρικός έλεγχος, κυρίως για άτομα με οικογενειακό ιστορικό.
Η υγεία μας είναι η περιουσία μας. Τα αυτοάνοσα νοσήματα μάς υπενθυμίζουν πόσο σύνθετος και ευαίσθητος είναι ο οργανισμός μας και πως χρειάζεται να τον προστατεύουμε μέσω της πρόληψης και της τακτικής παρακολούθησης για να διατηρήσουμε την ποιότητα στη ζωή μας.
*MD, Ιατρός Βιοπαθολόγος- Μικροβιολόγος & Επιστημονική Υπεύθυνη του Ομίλου ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ στην Κύπρο
