Με καταπράσινα, τεράστια μάτια και λεπτό, σχεδόν προϊστορικό σώμα, οι καρχαρίες «gulper» περιπλανώνται στα βάθη των ωκεανών εδώ και εκατομμύρια χρόνια.
Σήμερα όμως, το αρχέγονο αυτό είδος απειλείται όσο ποτέ: Όπως αποκαλύπτει ρεπορτάζ του CNN, η εκρηκτική ζήτηση για το πολύτιμο σκουαλένιο – το χημικό που κρύβεται στο συκώτι των καρχαριών αυτών – έχει οδηγήσει τρεις στους τέσσερις σε άμεσο κίνδυνο εξαφάνισης.
Τα βάθη που απειλούνται
Παρά το γεγονός ότι οι «gulper» ζουν σε βάθος από 200 έως 1.500 μέτρα, η αλιεία σε βαθιά νερά, ενισχυμένη από την τεχνολογία και την εξάντληση των παράκτιων αποθεμάτων, τους έχει φέρει στο επίκεντρο ενός σιωπηλού αλλά καταστροφικού κυνηγιού. Μπορούν όμως να προστατευτούν.
Σύμφωνα με το CNN πάνω από 145 είδη καρχαριών και σαλαχιών περιλαμβάνονται ήδη στο Παράρτημα II της CITES, όμως κανένα δεν είναι βαθύβιο είδος. Αυτό το κενό φιλοδοξεί να καλύψει η πρόταση που συζητείται αυτή την εβδομάδα στο Σαμαρκάνδη του Ουζμπεκιστάν, στο πλαίσιο της 20ής Συνόδου των Μερών της CITES.
Η πρόταση ζητά την ένταξη όλων των ειδών «gulper» στο Παράρτημα II, κάτι που θα επιβάλει αυστηρότερους κανόνες στο διεθνές εμπόριο και θα ενισχύσει τη δυνατότητα παρακολούθησης.
Η βιομηχανία του σκουαλενίου
Οι «gulper» μπαίνουν στο στόχαστρο για το συκώτι τους, το οποίο περιέχει πάνω από 70% σκουαλενίου, το υψηλότερο ποσοστό μεταξύ όλων των οικογενειών καρχαριών. Το σκουαλένιο χρησιμοποιείται σε:
- καλλυντικά και ενυδατικές κρέμες
- αντιγηραντικά προϊόντα
- aftershave και αντηλιακά
- ακόμη και σε φαρμακευτικά τσιρότα
Παρά το γεγονός ότι το 80% του παγκόσμιου σκουαλενίου σήμερα προέρχεται από φυτικές πηγές (κυρίως από ελαιόλαδο), η ζήτηση για το ζωικής προέλευσης προϊόν παραμένει υψηλή σε ορισμένες αγορές.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, για την παραγωγή 1 τόνου σκουαλενίου απαιτούνται περίπου 3.000 καρχαρίες, ενώ η παγκόσμια ζήτηση το 2012 είχε φτάσει τους 2.000 τόνους — με άγνωστα επίπεδα την τελευταία δεκαετία λόγω της περιορισμένης παρακολούθησης.
Καθίζηση πληθυσμών έως και 80%
Οι επιστήμονες περιγράφουν μια δραματική εικόνα. Μελέτη του 2024 στο Science δείχνει ότι:
- σχεδόν τα 2/3 των απειλούμενων βαθύβιων καρχαριών έχουν χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή λαδιού
- οι πληθυσμοί των «gulper» έχουν μειωθεί πάνω από 80% σε ορισμένες περιοχές
- η αναπαραγωγική τους ικανότητα είναι τόσο αργή, που κάποια είδη χρειάζονται δεκαετίες για να ανακάμψουν
- Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο «dumb gulper shark», ο οποίος, παρότι φαίνεται νωθρός όταν αλιεύεται, θα χρειαστεί 86 χρόνια για να ανακτήσει μόλις το 25% του αρχικού του πληθυσμού.
«Οι καρχαρίες αυτοί αναπαράγονται περισσότερο σαν θηλαστικά παρά σαν ψάρια», τονίζει ο Matt Collis, διευθυντής πολιτικής της IFAW. «Αυτό τους κάνει εξαιρετικά ευάλωτους».
Ρυθμίσεις που μπορούν να κάνουν τη διαφορά
Η CITES αποτελεί ένα από τα ελάχιστα διεθνή εργαλεία με πραγματικούς μηχανισμούς συμμόρφωσης: σε περίπτωση παράνομης ή μη βιώσιμης εμπορίας, μπορεί να επιβάλει περιορισμούς ή πλήρεις απαγορεύσεις στο εμπόριο.
Εταιρείες όπως η L’Oréal και η Unilever έχουν ήδη στραφεί σε φυτικό σκουαλένιο από το 2008, ενώ νέες «πράσινες» μάρκες —όπως η Biossance— βασίζονται αποκλειστικά σε βιομηχανικά παραγόμενο φυτικό σκουαλάνιο, αποδεικνύοντας ότι οι εναλλακτικές είναι εξίσου αποτελεσματικές.
Η πίεση προς τις εταιρείες αυξάνεται, ωστόσο οι ειδικοί προειδοποιούν: χωρίς διεθνή ρύθμιση, οι πληθυσμοί των βαθύβιων ειδών δεν θα αντέξουν.
Το παράθυρο που κλείνει
Καθώς χώρες όπως οι Μαλδίβες επανεξετάζουν τη χαλάρωση των περιορισμών —παρά το γεγονός ότι είδαν μείωση 97% στους πληθυσμούς σε μόλις 21 χρόνια— η ανάγκη για διεθνή δράση είναι επείγουσα.
«Δεν έχουμε την πολυτέλεια να περιμένουμε άλλο», λέει ο Collis. «Οι gulper δεν ανακάμπτουν όπως τα άλλα ψάρια. Δεν μπορούν να αντέξουν αυτό το επίπεδο εκμετάλλευσης».
naftemporiki.gr
