Ένα σπάνιο εργαστήριο κατασκευής «χαναναϊκών» λεπίδων από πυριτόλιθο, ηλικίας περίπου 5.500 ετών, αποκαλύφθηκε στο Νάχαλ Κομέν, κοντά στο Κιριάτ Γκατ, και φωτίζει με λεπτομέρειες την οργάνωση της παραγωγής στην απαρχή της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού. Η Israel Antiquities Authority (IAA) ανακοίνωσε την ανακάλυψη, έπειτα από σωστική ανασκαφή πριν από την οικοδόμηση νέας γειτονιάς· πρόκειται για το πρώτο εργαστήριο του είδους που έρχεται στο φως με τόσα πολλά ευρήματα και το πρώτο που έχει εντοπιστεί στο νότιο Ισραήλ.
Η καρδιά των ανακαλύψεων είναι οι μεγάλοι πυρήνες πυριτολίθου (flint cores) από τους οποίους παράγονταν μακριές, ομοιόμορφες και εξαιρετικά κοφτερές λεπίδες, που χρησιμοποιούνταν για δρέπανα συγκομιδής αλλά και μαχαίρια. Η τεχνογνωσία αυτή απαιτούσε εξειδίκευση , ενώ οι αρχαιολόγοι αναγνωρίζουν στις επιφάνειες των λεπίδων το χαρακτηριστικό «γυάλισμα δρεπανιού» που προκύπτει από επαφή με φυτικό υλικό. Η εικόνα παραπέμπει σε τυποποιημένη, συστηματική παραγωγή από ειδικευμένους τεχνίτες, κάτι που συνδέεται με τις πρώιμες μορφές αστικοποίησης και επαγγελματικής εξειδίκευσης στη Χαναάν.
Το ίδιο το σύνολο είναι εντυπωσιακό: εκατοντάδες υπόγειοι λάκκοι, ορισμένοι με επένδυση από πλιθιά, λειτουργούσαν σε διαφορετικές χρήσεις (αποθήκευση, απόρριψη, πιθανώς εργαστηριακοί χώροι ή και πρόχειρα καταλύματα). Σε αυτούς εντοπίστηκαν τόσο έτοιμες λεπίδες όσο και πυρήνες και ενδιάμεσα στάδια παραγωγής, ένα «πακέτο» που σπανίως διασώζεται ατόφιο.
Η ομάδα κατέγραψε ακόμη συστάδες αχρησιμοποίητων λεπίδων θαμμένων μαζί — ένα ασυνήθιστο εύρημα που, κατά μία ερμηνεία, ίσως συνδέεται με κάποιου είδους τελετουργία.
Η ανακάλυψη επιτρέπει πιο συμπεράσματα για την οικονομία της περιόδου. Πρώτον, η τυποποίηση των λεπίδων υποδηλώνει παραγωγή κλίμακας και ειδίκευση με «ιεραρχία δεξιοτήτων» — η ίδια η IAA μιλά για τεχνίτες «εξαιρετικών ικανοτήτων». Δεύτερον, η ανάλυση προέλευσης των πρώτων υλών δείχνει ροές εφοδιασμού: γεωλογική τεκμηρίωση αποδίδει τον πυριτόλιθο στην περιοχή του Μπεΐτ Γκουβρίν, περίπου 15 χλμ. μακριά, στοιχείο που φανερώνει δίκτυα μεταφοράς/ανταλλαγών. Τρίτον, υπάρχει η υπόθεση —που διατυπώνεται σε πρόσφατες παρουσιάσεις— ότι τα «σκουπίδια» της λάξευσης (debitage) δεν διασκορπίστηκαν, πιθανόν για να «κρατηθεί» εντός ο κύκλος τεχνογνωσίας. Όλα αυτά συνθέτουν μια κοινωνία με πιο σύνθετη οικονομική δομή απ’ όσο επιτρέπει να φανταστούμε ο γενικός τίτλος «Εποχή του Χαλκού».
Σε χρονικό ορίζοντα, το σύνολο χρονολογείται στον 4ο χιλιετία π.Χ., στην αρχή της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (περ. 3300–2000 π.Χ.). Οι λεπίδες αυτού του τύπου παραμένουν σε χρήση για αιώνες, ως τον ύστερο 3ο χιλιετία π.Χ., και θεωρούνται μέρος της «υποδομής» που επιτρέπει την άνοδο των οργανωμένων κοινοτήτων και των πόλεων-κρατών που αργότερα μνημονεύονται και στη βιβλική παράδοση για τη Χαναάν. Με άλλα λόγια, το εργαστήριο του Νάχαλ Κομέν δεν είναι απλώς ένα «συνεργείο εργαλείων», αλλά κρίκος στην αλυσίδα μετάβασης προς μια πιο αστική και διαφοροποιημένη κοινωνία.
Αν επιβεβαιωθεί ότι οι λεπίδες (ή τα «αποτυπώματα» τους στις πρώτες ύλες) κυκλοφορούσαν σε γειτονικούς οικισμούς, θα διαθέτουμε ισχυρή ένδειξη για περιφερειακές αγορές και δίκτυα ανταλλαγών στην πρώιμη Χαναάν. Αυτό θα «κουμπώσει» με την εικόνα μιας θέσης που, κατά τις ίδιες έρευνες, κατοικήθηκε διαχρονικά (από τη Χαλκολιθική ως την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού), εκτεινόταν σε πάνω από μισό χιλιόμετρο και περιλάμβανε εκατοντάδες λάκκους πολλαπλών χρήσεων — μια μικρο-οικονομία με ρόλους, υποδομές και ροές.
Τέλος, μέρος των ευρημάτων παρουσιάζεται στο Εθνικό Κέντρο Αρχαιολογίας Jay & Jeanie Schottenstein στην Ιερουσαλήμ, επιτρέποντας στο κοινό να δει από κοντά τόσο τους εντυπωσιακούς πυρήνες όσο και τις τυποποιημένες λεπίδες που παρήχθησαν πριν από πεντέμισι χιλιετίες — και που σήμερα λειτουργούν ως «τεκμήρια» για την τεχνολογία, την οργάνωση και την οικονομία μιας κοινωνίας στην αυγή της πόλης.
ΠΗΓΗ: tanea.gr
