Tο άρθρο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα www.sciencehoaxes.org
Ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα του φαινομένου που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα για αμφισβήτηση επιστημονικών δεδομένων και υιοθέτηση ατεκμηρίωτων πεποιθήσεων που βασίζονται στην θρησκεία ή σε θεωρίες συνομωσίας είναι η πεποίθηση ότι η Γη είναι επίπεδη. Παρόλο που εκ πρώτης όψεως κάποιος θα μπορούσε να καταρρίψει τον ισχυρισμό αυτό εύκολα με πληθώρα επιχειρημάτων, εντούτοις η κοινότητα των ατόμων που πιστεύουν στην θεωρία της Επίπεδης Γης γνωστοί και ως «Flat Earthers» φαίνεται να ακμάζει. Χαρακτηριστικά το πρόβλημα παρουσιάζεται στο ντοκιμαντέρ του 2018 της συνδρομητικής πλατφόρμας του Netflix «Behind the Curve».
Το μοντέλο της Επίπεδης Γης περιγράφει τον πλανήτη μας ως έναν επίπεδο κυκλικό δίσκο, στο κέντρο του οποίο βρίσκεται η αρκτική, πιο έξω βρίσκονται οι διάφορες ήπειροι οι οποίες περιβάλλονται και αυτές με τη σειρά τους από τους ωκεανούς. Στο εξωτερικό σημείο του δίσκου βρίσκεται η ανταρκτική ως ένα τείχος από πάγο (Βλέπε εικόνα που ακολουθεί). Ήλιος και Σελήνη είναι σφαιρικά σώματα που αιωρούνται σε ύψος από την Γη και περιστρέφονται παράλληλα με την Γη βρισκόμενες στις αντίθετες άκρες μίας διαμέτρου ενός κύκλου με κέντρο και πάλι τον βόρειο πόλο. Καταγεγραμμένη υιοθέτηση του μοντέλου της επίπεδης γης χρονολογείται στην αρχαία Ελλάδα της κλασσικής περιόδου, σε διάφορους πολιτισμούς στην μέση ανατολή μέχρι την Ελληνιστική περίοδο, στην Ινδία μέχρι τους πρώτους αιώνες μετά Χριστό και στην Κίνα μέχρι τον 17ομχ αιώνα.
Παρόλο που υπάρχει πληθώρα τεκμηρίων που ανατρέπουν μια τέτοια θεωρία εντούτοις πολλά από αυτά χρειάζονται εξειδικευμένες γνώσεις. Το παρόν άρθρο επικεντρώνεται όπου είναι δυνατόν σε παραδείγματα της καθημερινότητας. Σύμφωνα με το μοντέλο της επίπεδης γης, Ήλιος και Σελήνη περιστρέφονται σε σταθερή ακτίνα από τον βόρειο πόλο και σταθερό ύψος. Αυτό ουσιαστικά δημιουργεί το πρώτο μεγάλο πρόβλημα το οποίο είναι ότι ένα αντικείμενο που αιωρείται ψηλά από επίπεδη επιφάνεια δεν χάνεται ποτέ κάτω από τον ορίζοντα (δεν μπορεί να δύσει). Συνεπώς ο Ήλιος θα έπρεπε να ήταν ορατός έστω και πιο αμυδρός καθ’ όλη την διάρκεια της μέρας αλλά και της νύκτας. Επιπλέον σύμφωνα με το μοντέλο αυτό μέρα και νύκτα πρέπει να διαρκούν το ίδιο καθ’ όλη την διάρκεια του χρόνου, κάτι το οποίο φυσικά και δεν συμβαίνει. Στο ίδιο σημείο σύμφωνα με το μοντέλο περιστροφής του Ήλιου δεν πρέπει να υπάρχουν εναλλαγές στις εποχές του χρόνου, εφόσον ο ήλιος φωτίζει την Γη από σταθερό σημείο καθ’ όλη την διάρκεια του έτους. Μπορεί κάποιος να τροποποιήσει την ακτίνα τροχιάς του Ήλιου ώστε να μην είναι σταθερή αλλά να μεγαλώνει και να μικραίνει ώστε να «δημιουργήσει» εποχές και εναλλαγή ώρας. Αυτό δημιουργεί πληθώρα άλλων προβλημάτων. Ένα από αυτά είναι ότι κατά την διάρκεια της Ισημερίας (Σεπτέμβριο και Μάρτιο κάθε έτους) ο Ήλιος θα δύσει την ίδια στιγμή σε όλο τον κόσμο (με εξαίρεση τους πόλους). Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να προβλεφθεί στο μοντέλο της επίπεδης Γης εκτός και αν το φως από τον Ήλιο ακολουθεί μια περίεργη πορεία για να φτάσει στην Γη κατά την διάρκεια της Ισημερίας μόνο (να κάμπτεται σε εκατομμύρια διαφορετικές γωνίες). Επιπρόσθετα, Ήλιος και Σελήνη δεν πρέπει ποτέ να διασχίζουν μονοπάτια και άρα δεν θα έπρεπε να παρατηρούνται φαινόμενα όπως της πρόσφατης έκλειψης Ηλίου. Τέλος, σύμφωνα με το μοντέλο αυτό καθώς δεν υπάρχει κάποιο άλλο ουράνιο σώμα που να δρα ως εμπόδιο μεταξύ Γης και Σελήνης, κάθε βράδυ η δεύτερη πρέπει να γίνεται αντιληπτή ως πανσέληνος.
Ένα ακόμη ερώτημα που μένει αναπάντητο από το μοντέλο της επίπεδης Γης είναι το γιατί δεν έχει φτάσει μέχρι στιγμής κανείς στην άκρη του δίσκου αυτού; Υπάρχουν πληθώρα καταγεγραμμένων γεγονότων από άτομα που έφτασαν στον Νότιο Πόλο αλλά δεν είδαν την άκρη του πλανήτη μας. Αυτό για να ισχύει πρέπει να υπάρχει κάποια περίεργη δύναμη που αυξάνεται καθώς κάποιος πλησιάζει στην άκρη του πλανήτη που να αποτρέπει το άτομο από το να φτάσει στην άκρη, αλλά μία δύναμη που δεν είναι αισθητή. Αυτό όμως περισσότερο παρομοιάζει με μαγεία παρά με επιστήμη. Επιπλέον, όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, το μοντέλο γρήγορα γίνεται πάρα πολύ περίπλοκο για να ισχύει, με νόμους που εφαρμόζονται σε κάποια σώματα ενώ σε άλλα όχι. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τα ευρήματα της επιστήμης εδώ και εκατοντάδες χρόνια στα οποία αποδεικνύεται με βεβαιότητα ότι οι νόμοι που κυβερνούν τις ζωές μας είναι παγκόσμιοι και δεν κάνουν εξαιρέσεις.
Εναλλακτικά μπορεί όλα όσα γνωρίζουμε να είναι ψέμα. Είτε κανείς δεν έχει φτάσει στον Νότιο Πόλο, είτε έφτασαν και όλοι αυτοί οι εξερευνητές που έκαναν τόσες θυσίες για να κυνηγήσουν το όνειρο τους, φτάνοντας εκεί αποφασίζουν να πουν ψέματα για το τι είδαν. Επιπρόσθετα όλες οι φωτογραφίες από τους δορυφόρους που στέλνουμε στο διάστημα που δείχνουν ότι η Γη είναι σφαιρική είναι ένα ψέμα. Παρ’ όλο που Γη και Ήλιος είναι σφαιρικές εντούτοις η Γη δεν είναι, οι νόμοι που ισχύουν στην Γη διαφέρουν από αυτούς που ισχύουν για τα υπόλοιπα σώματα στο διάστημα, ουρανός και Γη βρίσκονται σε ξεχωριστά επίπεδα, το Θείο και το επίγειο. Τέλος, ίσως όλα να είναι ένα ψέμα και να βρισκόμαστε στην Μήτρα (Matrix) και όλα να είναι μια προσομοίωση.
Τα πιο πάνω αποδεικνύουν ότι εύκολα κάποιος ο οποίος ξεκινά με μια μεροληπτική πεποίθηση για ένα θέμα, χωρίς εξειδικευμένες γνώσεις, μπορεί να φτάσει στο σημείο να αγνοεί τεκμήρια και να αμφισβητεί τους πάντες και τα πάντα απλά και μόνο για να μην αποδεχτεί ότι αυτό που πιστεύει δεν είναι ορθό. Παρόλο που εκ πρώτης όψεως το συγκεκριμένο κίνημα των Flat Earthers ίσως να μην έχει άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινότητα των περισσοτέρων από μας, εντούτοις ο κίνδυνος που ελλοχεύει είναι ότι φαίνεται να καλλιεργείται μέσω αυτών των αιρετικών κινημάτων μια τάση αμφισβήτησης της επιστημονικής γνώσης και μεθοδολογίας, η οποία σε άλλες περιπτώσεις πιθανώς να έχει καταστροφικές συνέπειες για τον άνθρωπο.
Η καθιερωμένη επιστημονική μεθοδολογία έχει αποδείξει την χρησιμότητα της για τον άνθρωπο. Η επιστήμη με το παιδί της την τεχνολογία με τα τεράστια επιτεύγματα τους, μας παρέχουν αμέτρητα τεκμήρια για την εγκυρότητα τους, απλά αρκεί να κοιτάξουμε γύρω μας. Εν κατακλείδι καλό είναι σε περιπτώσεις όπου δεν γνωρίζουμε την απάντηση για κάποιο θέμα να ψάχνουμε για την επιστημονική συναίνεση (scientific consensus) και να μείνουμε μακριά από ατεκμηρίωτες θεωρίες του διαδικτύου γιατί με βεβαιότητα θα ακολουθήσουμε λάθος μονοπάτι.
Κωνσταντίνος Δημητρούλλας
PhD, Αστροφυσική, University of Manchester
Λειτουργός Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου
