Για πρώτη φορά στην ιστορία της εντομολογίας, επιστήμονες κατέγραψαν ένα παρασιτικό είδος μυρμηγκιού να χειραγωγεί εργάτριες άλλου είδους ώστε να σκοτώσουν και να διαμελίσουν τη δική τους βασίλισσα, ανοίγοντας τον δρόμο για την αντικατάστασή της.
Ο κοινωνικός παρασιτισμός –στρατηγικές με τις οποίες ορισμένα παρασιτικά μυρμήγκια, μέλισσες και σφήκες εκμεταλλεύονται τις κοινωνικές δομές άλλων ειδών– είναι γνωστός εδώ και καιρό. Κάποια είδη κλέβουν προνύμφες για να ενισχύσουν τον πληθυσμό τους, ενώ άλλα θηλυκά διεισδύουν σε ξένες αποικίες, σκοτώνουν τη βασίλισσα και αναλαμβάνουν την ηγεσία.
Ωστόσο, νέα μελέτη Ιαπώνων ερευνητών στην επιθεώρηση Current Biology αποκαλύπτει μια ακόμη πιο ύπουλη εκδοχή του φαινομένου σε είδη του γένους Lasius.
Η ανακάλυψη ξεκίνησε όταν ο ερασιτέχνης εντομολόγος Τάκου Σιμάντα συνέλεξε μια βασίλισσα Lasius orientalis και την έφερε κοντά σε μια αποικία του συγγενικού είδους L. flavus την οποία διατηρούσε σε εσωτερικό χώρο. Παρατηρώντας τη συμπεριφορά της, είδε την ξένη βασίλισσα να αρπάζει εργάτριες και να τις τρίβει πάνω στο σώμα της, πιθανότατα για να καλυφθεί με τη χημική τους «υπογραφή» και να διεισδύσει στην αποικία χωρίς να εντοπιστεί.
Μόλις έφτασε στον θάλαμο της βασίλισσας, το παράσιτο άρχισε να τη ψεκάζει επανειλημμένα με υγρό από την κοιλιά του. Σύμφωνα με τον Κέιζο Τακασούκα, έναν από τους συγγραφείς της μελέτης στο Πανεπιστήμιο του Κιούσου, το υγρό περιέχει πιθανότατα μυρμηκικό οξύ, μια ουσία που λειτουργεί ως σήμα συναγερμού για πολλά είδη μυρμηγκιών.
Η ξαφνική έντονη οσμή του οξέος πάνω στη βασίλισσα φαίνεται ότι οδηγεί τις εργάτριες να την αντιλαμβάνονται ως απειλή για την αποικία. Το αποτέλεσμα είναι να επιτίθενται στη «μητέρα» τους και να τη διαμελίζουν, οδηγώντας σε έναν αργό και βασανιστικό θάνατο.
Το ίδιο μοτίβο παρατηρήθηκε και σε αλληλεπιδράσεις ανάμεσα σε βασίλισσες Lasius umbratus και αποικίες του είδους L. japonicus. Μετά την εξόντωση της βασίλισσας-ξενιστή, οι παρασιτικές βασίλισσες αρχίζουν να γεννούν αβγά, αφήνοντας τις ντόπιες εργάτριες να αναθρέψουν τον νέο πληθυσμό. Σε βάθος χρόνου, το αρχικό είδος εξαφανίζεται από την αποικία και η «εισβολέας» μένει μόνη με τις κόρες της.
Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι αυτή η στρατηγική εξοικονομεί ενέργεια και μειώνει τους κινδύνους που συνδέονται με την ίδρυση μιας νέας αποικίας από το μηδέν. Στόχος τους είναι τώρα να διερευνήσουν κατά πόσο η υποκινούμενη μητροκτονία αποτελεί γενικευμένη στρατηγική και σε άλλα παρασιτικά είδη μυρμηγκιών.
Πηγές:
-
Takasuka et al. (2025), Current Biology – Μελέτη για τον κοινωνικό παρασιτισμό στα Lasius orientalis και Lasius umbratus. – Παρατηρήσεις ερασιτέχνη εντομολόγου Τ. Shimada, όπως αναφέρονται στη δημοσίευση. – Συμπληρωματικές δηλώσεις Κ. Takasuka, Πανεπιστήμιο Kyushu.
