Πολύ πριν διαμορφωθεί ο μύθος του Προμηθέα, οι Νεάντερταλ που κατοικούσαν στη σημερινή Βρετανία φαίνεται πως είχαν ήδη κατακτήσει την τέχνη της φωτιάς. Μια νέα μελέτη στο περιοδικό Nature αποκαλύπτει τις αρχαιότερες έως τώρα ενδείξεις ελεγχόμενης χρήσης φωτιάς, ηλικίας περίπου 415.000 ετών, μετατοπίζοντας πολύ πίσω στο χρόνο ένα από τα πιο καθοριστικά βήματα της ανθρώπινης εξέλιξης.
Μέχρι σήμερα, τα παλαιότερα στοιχεία προέρχονταν από έναν οικισμό Νεάντερταλ στη βόρεια Γαλλία ηλικίας μόλις 50.000 ετών. Ωστόσο, αν και οι πρόγονοί μας γνώριζαν να εκμεταλλεύονται φυσικές πυρκαγιές εδώ και ένα εκατομμύριο χρόνια, δεν ήταν σαφές πότε έμαθαν να ανάβουν φωτιά κατά βούληση.
Το νέο εύρημα προέρχεται από τον πήλινο κλίβανο που εντοπίστηκε στο Μπάρναμ, στο Σάφοκ. Εκεί, οι ερευνητές ανακάλυψαν υλικά εκτεθειμένα σε υψηλές θερμοκρασίες, αλλά και δύο κομμάτια σιδηροπυρίτη —μιας πετρώδους ύλης που παράγει σπίθες και χρησιμοποιείται ως τσακμάκι. Το γεγονός ότι το ορυκτό δεν υπάρχει φυσικά στην περιοχή δείχνει πως οι Νεάντερταλ το μετέφεραν συνειδητά, πιθανότατα για να ανάβουν φωτιά.
Τετραετείς γεωχημικές αναλύσεις κατέδειξαν επανειλημμένες καύσεις που ξεπερνούσαν τους 700°C, αποκλείοντας φυσική πυρκαγιά. Η ελεγχόμενη φωτιά υπήρξε τεχνολογική επανάσταση: προσέφερε προστασία, ζέστη, δυνατότητα μαγειρέματος και ευρύτερη διατροφική ποικιλία – όλα στοιχεία που συνέβαλαν στην ανάπτυξη μεγαλύτερου εγκεφάλου και στη δημιουργία δομημένων κοινότητων.
Όπως σημειώνει ο Ρομπ Ντέιβις του Βρετανικού Μουσείου, «η εστία αποτέλεσε το πρώτο κοινωνικό κέντρο». Παρότι στη συγκεκριμένη ανασκαφή δεν βρέθηκαν ανθρώπινα λείψανα, η παρουσία Νεάντερταλ στην ευρύτερη περιοχή εκείνη την εποχή θεωρείται βέβαιη.
Ο καθηγητής Νικ Άστον χαρακτήρισε την ανακάλυψη «την πιο συναρπαστική της καριέρας του», μια ανακάλυψη που ίσως αλλάξει όσα γνωρίζαμε για την τεχνολογική και πνευματική πρόοδο των προϊστορικών συγγενών μας.
