Ενα βότσαλο με μία πανάρχαια κόκκινη κουκκίδα που βρέθηκε στο βραχώδες καταφύγιο San Lázaro, κοντά στη Σεγόβια χρειάστηκε τη συνδρομή… εμπειρογνωμόνων εγκληματολογίας για να αποκρυπτογραφηθεί.
Η ιστορία του ήταν πολύ πιο αναπάντεχη απ’ό,τι μπορούσε κανείς να διανοηθεί, αφού η κόκκινη αυτή κουκκίδα ουσιαστικά υποδήλωνε την ικανότητα των Νεάντερταλ να κάνουν συμβολική τέχνη.
Σύμφωνα με μία νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Archaeological and Anthropological Sciences, η ανακάλυψη αυτή έρχεται να προστεθεί σε ένα ολοένα και μεγαλύτερο σύνολο στοιχείων -μεταξύ των οποίων σχέδια σε επιφάνειες σπηλαίων- τα οποία ενισχύουν την υπόθεση ότι οι προϊστορικοί συγγενείς μας, οι οποίοι εξαφανίστηκαν πριν από περίπου 40.000 χρόνια, είχαν περισσότερες ομοιότητες με τους σύγχρονους ανθρώπους απ’ ό,τι εκτιμάτο έως σήμερα.
«Οταν πρωτοείδαμε το βότσαλο, το κοιτούσαμε, όλη η ομάδα και οι φοιτητές, και σκεφτόμασταν πως μοιάζει με πρόσωπο», παραδέχεται η συνεπικεφαλής της έρευνας, Μαρία ντε Αντρές Χερέρο, καθητήτρια προϊστορίας στο Πανεπιστήμιο Compultense της Μαδρίτης. Αυτού του είδους το εύρημα σε ένα πλαίσιο Νεάντερταλ ήταν απροσδόκητο, πρόσθεσε η ίδια.
Η Χερέρο και η ομάδα της προσδιόρισαν την ηλικία του αποτυπώματος με ραδιοχρονολόγηση με άνθρακα, εκφράζοντας τη βεβαιότητά τους πως είναι ηλικίας περίπου 43.000 χρόνων. Η πέτρα είχε βρεθεί κοντά σε μια κοίτη ποταμού και μεταφέρθηκε σκόπιμα στο καταφύγιο βράχων, εκτιμούν οι ερευνητές. Σε αντίθεση με άλλα αντικείμενα που βρέθηκαν στο καταφύγιο, αυτό το βότσαλο ήταν ξεχωριστό: Φαινόταν να μην έχει καμία λειτουργική χρήση και είχε μια ιδιόμορφη κόκκινη κουκκίδα που προκάλεσε επιστημονικά τους ερευνητές.
Το εγκληματολογικό στην… αρχαιολογία
«Νιώσαμε πως η κόκκινη αυτή τελεία είχε κάτι, δεν ξέραμε τι… και πως ο μόνος τρόπος να μάθουμε πως υπήρχε δακτυλικό αποτύπωμα ήταν να επικοινωνήσουμε με τον καθ’ύλην αρμόδιο στην Ισπανία, την αστυνομία», εξηγεί η Χερέρο.
Με τη βοήθεια των ειδικών του εγκληματολογικού της Μαδρίτης in situ, οι ερευνητές μπόρεσαν να επιβεβαιώσουν ότι, πράγματι, υπήρχε δακτυλικό αποτύπωμα μέσα στην κουκκίδα.
Ωστόσο, αρχικά, η αστυνομία ήταν επιφυλακτική σχετικά με το εύρημα. «Εχουν συνηθίσει να αναγνωρίζουν δακτυλικά αποτυπώματα πολύ πρόσφατα, δύο ημερών, μιας εβδομάδας, ενός μήνα… Αλλά αποτύπωμα 43.000 χρόνων ήταν πολύ περίεργο και πολύ δύσκολο γι’ αυτούς», σημειώνει η Χερέρο.
Χρησιμοποιώντας εγκληματολογικές τεχνικές και πολυφασματική ανάλυση (μια προηγμένη μέθοδο λήψης εικόνων σε πολλαπλά μήκη κύματος), οι ειδικοί της έρευνας και η ομάδα μελέτης κατάφεραν να διακρίνουν ένα δακτυλικό αποτύπωμα μέσα στην κόκκινη κουκκίδα. «Πραγματικά δεν μπορούσαμε να το πιστέψουμε», δήλωσε η Χερέρο. Σύμφωνα με την ίδια, ο ιατροδικαστής δημιούργησε μια ειδική κάμερα για να καταγράψει το αποδεικτικό στοιχείο και ήταν η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκαν τέτοιες τεχνικές για την ανίχνευση ενός δακτυλικού αποτυπώματος Νεάντερταλ.
Το τμήμα απεικονιστικής τεχνολογίας της εγκληματολογικής ομάδας ανέλυσε στη συνέχεια το προϊστορικό ίχνος για να επιβεβαιώσει ότι ήταν συμβατό με ανθρώπινο δακτυλικό αποτύπωμα – και για να βεβαιωθεί ότι δεν ανήκε σε κανέναν από τους ερευνητές. Η αστυνομική μονάδα μπόρεσε να επαληθεύσει ότι πιθανότατα ανήκε σε ενήλικο άνδρα Νεάντερταλ.
Η «τέχνη» των Νεάντερταλ
Το εύρημα αυτό ίσως είναι το αρχαιότερο ανθρώπινο αποτύπωμα που έχει βρεθεί ποτέ, σύμφωνα με τη Χερέρο. Ακόμη ένα, πιθανώς αρχαιότερο, είχε ανακαλυφθεί στο Κένιγκζαουε της Γερμανίας το 1963, ωστόσο, επρόκειτο για μερικό.
Σύμφωνα με τη μελέτη, το δακτυλικό αποτύπωμα του San Lázaro θα μπορούσε επίσης να είναι το παλαιότερο που συνδέεται με χρωστική ουσία. Οι ερευνητές μπόρεσαν να επιβεβαιώσουν ότι η ώχρα, μια αργιλώδης χρωστική ουσία, εφαρμόστηκε στην άκρη του δακτύλου που άφησε το σημάδι του στο πλούσιο σε χαλαζία γρανιτένιο βότσαλο.
Η στατιστική μοντελοποίηση που χρησιμοποίησαν οι ερευνητές έδειξε ότι το σημάδι στο βότσαλο δεν ήταν «τυχαίο», αλλά πιθανότατα σκόπιμα τοποθετημένο, σύμφωνα με τη Χερέρα.
Για τον Πετίτ, το εύρημα δεν αποτελεί έκπληξη, πάντως. «Αποτελεί ένα ακόμη δείγμα των νέων δεδομένων που αποκαλύπτουν την οπτική κουλτούρα των Νεάντερταλ», εξηγεί. «Πρόκειται για ένα αξιοθαύμαστα σαφές και αδιαμφισβήτητο παράδειγμα της χρήσης της κόκκινης χρωστικής από τους Νεάντερταλ και ένα από τα ολοένα και περισσότερα στοιχεία που αποκαλύπτουν ότι χρησιμοποιούσαν συστηματικά χρωστικές ουσίες για να αφήνουν σημάδια του σώματός τους (χέρια, άκρες δακτύλων) σε τοίχους σπηλαίων και φορητά αντικείμενα».
Μια θεωρία είναι ότι οι κοιλότητες πάνω στο βότσαλο μοιάζουν με μέρη ενός προσώπου: μάτια, στόμα και πηγούνι. Η τοποθέτηση της κόκκινης κουκίδας, υπέθεσαν οι ερευνητές, θα μπορούσε να είναι η θέση μιας μύτης. Αν ισχύει αυτή η υπόθεση, η σήμανση του βότσαλου θα αποτελούσε ένα οπτικό σημάδι με συμβολικό σκοπό.
«Ένα νόημα ή μήνυμα υπάρχει, όσο απλό και αν φαίνεται το αντικείμενο και η ενέργεια», γράφουν στη μελέτη οι ερευνητές, προσθέτοντας πως υπάρχουν λόγοι να υποθέτουν πως το βότσαλο είχε σκοπό να αποτελέσει την αναπαράσταση ενός προσώπου.
Νεάντερταλ VS σύγχρονων
Αν αυτό ισχύει, η κατανόηση των επιστημόνων για το τι ήταν ικανοί να κάνουν οι Νεάντερταλ θα μπορούσε να εξακολουθήσει να εξελίσσσεται. «Το γεγονός ότι το βότσαλο επιλέχθηκε λόγω της εμφάνισής του και στη συνέχεια σημαδεύτηκε με ώχρα δείχνει ότι υπήρχε ανθρώπινο μυαλό ικανό να συμβολοποιεί, να φαντάζεται, να εξιδανικεύει και να προβάλλει τις σκέψεις του σε ένα αντικείμενο», έγραψαν οι συγγραφείς της μελέτης.
Αν και δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζει κανείς με βεβαιότητα, η Χερέρο εκτιμά πως είναι μια επίδειξη του πώς η κατανόησή μας για τη «λεπτή γραμμή» που χωρίζει τους Νεάντερταλ από τους σύγχρονους ανθρώπους γίνεται όλο και πιο λεπτή. «Ήταν σε θέση να αναγνωρίσουν πρόσωπα σε αντικείμενα, όπως εσείς κι εγώ είμαστε σε θέση να αναγνωρίσουμε ένα λιοντάρι στα σύννεφα», είπε.
Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Πετίτ προσφέρει μια παρόμοια προοπτική, υποστηρίζοντας πως τα ευρήματα συμφωνούν με «τα ολοένα και περισσότερα στοιχεία πως οι η φαντασία των Νεάντερταλ πειραματιζόταν με την ανθρώπινη μορφή και με την επέκτασή της μέσα και πάνω στα αντικείμενα του φυσικού τους κόσμου».
Πηγή: CNN
