Μια νέα μελέτη περιγράφει τον εξελικτικά αρνητικό ρόλο των smartphones στη ζωή μας.
Οι ψείρες του κεφαλιού, οι ψύλλοι και τα παράσιτα στο έντερο (οι γνωστές «ταινίες») υπήρξαν σύντροφοι της ανθρωπότητας σε όλη την εξελικτική μας ιστορία. Ωστόσο, το μεγαλύτερο παράσιτο της σύγχρονης εποχής δεν είναι κανένα αιμορραγούν ασπόνδυλο. Είναι κομψό, με γυάλινη πρόσοψη και εθιστικό εκ κατασκευής. Ο ξενιστής του; Κάθε άνθρωπος στη Γη με σήμα wifi.
Μακριά από το να είναι αθώα εργαλεία, τα smartphones παρασιτούν τον χρόνο μας, την προσοχή μας και τα προσωπικά μας στοιχεία, όλα προς το συμφέρον των εταιρειών τεχνολογίας και των διαφημιστών τους. Η Ρέιτσελ Μπράουν διευθύντρια στο Κέντρο Φιλοσοφίας του Εθνικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας και ο Ρομπ Μπρουκς καθηγητής της Εξέλιξης στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας στην Αυστραλία δημοσιεύουν άρθρο τους στην επιθεώρηση «Australasian Journal of Philosophy» αναφέροντας ότι τα κινητά τηλέφωνα θέτουν μοναδικούς κοινωνικούς κινδύνους, οι οποίοι γίνονται πιο έντονοι όταν τα βλέπουμε μέσα από το πρίσμα του παρασιτισμού.
Τι ακριβώς είναι ένα παράσιτο;
Οι εξελικτικοί βιολόγοι ορίζουν ένα παράσιτο ως ένα είδος που επωφελείται από μια στενή σχέση με ένα άλλο είδος – τον ξενιστή του – ενώ ο ξενιστής επωμίζεται ένα κόστος. Η ψείρα του κεφαλιού, για παράδειγμα, εξαρτάται εξ ολοκλήρου από το δικό μας είδος για την επιβίωσή της. Τρέφονται μόνο ανθρώπινο αίμα και αν αποσπαστούν από τον ξενιστή τους, επιβιώνουν μόνο για λίγο, εκτός αν είναι αρκετά τυχεροί να πέσουν σε ένα άλλο ανθρώπινο κεφάλι. Σε αντάλλαγμα για το αίμα μας, οι ψείρες του κεφαλιού δεν μας προκαλούν τίποτα άλλο παρά μια άσχημη φαγούρα· αυτό είναι το κόστος.
Τα smartphones έχουν αλλάξει ριζικά τη ζωή μας. Από την πλοήγηση στις πόλεις μέχρι τη διαχείριση χρόνιων ασθενειών όπως ο διαβήτης, αυτά τα μικρά τεχνολογικά εργαλεία κάνουν τη ζωή μας ευκολότερη. Σε τέτοιο βαθμό που οι περισσότεροι από εμάς σπάνια τα στερούμαστε.
Ωστόσο, παρά τα οφέλη της, πολλοί από εμάς είμαστε όμηροι των τηλεφώνων μας και σκλάβοι της ατελείωτης κύλισης (scrolling) ανίκανοι να αποσυνδεθούμε πλήρως. Οι χρήστες τηλεφώνων πληρώνουν το τίμημα με έλλειψη ύπνου, ασθενέστερες σχέσεις εκτός σύνδεσης και διαταραχές της διάθεσης.
Από την αμοιβαιότητα στον παρασιτισμό
Δεν είναι όλες οι στενές σχέσεις μεταξύ των ειδών παρασιτικές. Πολλοί οργανισμοί που ζουν πάνω ή μέσα μας είναι ωφέλιμοι.
Σκεφτείτε τα βακτήρια στο πεπτικό σύστημα των ζώων. Μπορούν να επιβιώσουν και να αναπαραχθούν μόνο στο έντερο του είδους που τους ξενίζει, τρεφόμενοι με θρεπτικά συστατικά που περνούν από εμάς. Αλλά παρέχουν οφέλη στον ξενιστή, συμπεριλαμβανομένης της βελτιωμένης ανοσίας και της καλύτερης πέψης. Αυτές οι αμοιβαία επωφελείς συσχετίσεις ονομάζονται αμοιβαιότητες.
Η σύνδεση ανθρώπου-smartphone ξεκίνησε ως αμοιβαιότητα. Η τεχνολογία αποδείχθηκε χρήσιμη στους ανθρώπους για να παραμένουν σε επαφή, να πλοηγούνται μέσω χαρτών και να βρίσκουν χρήσιμες πληροφορίες. Οι φιλόσοφοι έχουν μιλήσει γι’ αυτό όχι με όρους αμοιβαιότητας, αλλά μάλλον ως τηλέφωνα που αποτελούν προέκταση του ανθρώπινου νου, όπως σημειωματάρια, χάρτες και άλλα εργαλεία.
Από αυτές τις καλοήθεις καταβολές, ωστόσο, υποστηρίζουμε ότι η σχέση έχει γίνει παρασιτική. Μια τέτοια αλλαγή δεν είναι ασυνήθιστη στη φύση της. Ένας αμοιβαίος μπορεί να εξελιχθεί σε παράσιτο ή αντίστροφα. Καθώς τα smartphones έχουν γίνει σχεδόν απαραίτητα, μερικές από τις πιο δημοφιλείς εφαρμογές που προσφέρουν έχουν έρθει να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα των εταιρειών δημιουργίας εφαρμογών και των διαφημιστών τους πιο πιστά από εκείνα των ανθρώπων χρηστών τους.
Αυτές οι εφαρμογές έχουν σχεδιαστεί για να ωθούν τη συμπεριφορά μας ώστε να μας κρατούν σε διαρκή χρήση (κύλιση), να κάνουμε κλικ σε διαφημίσεις και να σιγοβράζουμε σε διαρκή οργή. Τα δεδομένα σχετικά με τη συμπεριφορά μας κατά την χρήση χρησιμοποιούνται για την περαιτέρω εκμετάλλευση αυτής της… εκμετάλλευσης. Το τηλέφωνό σας ενδιαφέρεται για τους προσωπικούς σας στόχους ή την επιθυμία σας να περάσετε περισσότερο ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά σας, στο βαθμό που χρησιμοποιεί αυτές τις πληροφορίες για να προσαρμοστεί ώστε να τραβήξει καλύτερα την προσοχή σας.
Έτσι μπορεί να είναι χρήσιμο να σκεφτόμαστε τους χρήστες και τα τηλέφωνά τους ως παρόμοια με τους οικοδεσπότες και τα παράσιτά τους – τουλάχιστον μερικές φορές. Ενώ αυτή η συνειδητοποίηση είναι ενδιαφέρουσα από μόνη της, το όφελος της θεώρησης των smartphones μέσα από το εξελικτικό πρίσμα του παρασιτισμού έρχεται στο προσκήνιο όταν εξετάζουμε πού μπορεί να οδηγήσει η σχέση στη συνέχεια – και πώς θα μπορούσαμε να αποτρέψουμε αυτά τα παράσιτα υψηλής τεχνολογίας.
Η ανίχνευση
Στον Μεγάλο Κοραλλιογενή Ύφαλοι υπάρχουν ψάρια που καθαρίζουν τα μεγαλύτερα και δημιουργούν «σταθμούς καθαρισμού» όπου τα μεγαλύτερα ψάρια επιτρέπουν σε αυτά τα ψάρια να τρέφονται με νεκρό δέρμα, λέπια και ασπόνδυλα παράσιτα που ζουν στα βράγχιά τους. Αυτή η σχέση είναι μια κλασική αμοιβαιότητα τα μεγαλύτερα ψάρια απομακρύνουν από πάνω τους παράσιτα και τα ψάρια που κάνουν τον καθαρισμό ταΐζονται.
Μερικές φορές τα ψάρια καθαριστές λειτουγούν λίγο «απατεωνίστικα» και τσιμπολογούν τους οικοδεσπότες τους γέρνοντας την πλάστιγγα από αμοιβαιότητα σε παρασιτισμό. Τα ψάρια που καθαρίζονται μπορεί να τιμωρήσουν τους παραβάτες διώχνοντάς τους ή αρνούμενα περαιτέρω επισκέψεις.
Σε αυτό το σημείο τα ψάρια του υφάλου επιδεικνύουν κάτι που οι εξελικτικοί βιολόγοι θεωρούν σημαντικό για τη διατήρηση της ισορροπίας των αμοιβαίων σχέσεων: την αστυνόμευση. Μπορούμε να αστυνομεύσουμε επαρκώς την εκμετάλλευσή μας μέσω smartphones και να αποκαταστήσουμε μια σχέση καθαρού οφέλους; Η εξέλιξη δείχνει ότι δύο πράγματα είναι βασικά: η ικανότητα ανίχνευσης της εκμετάλλευσης όταν συμβαίνει και η ικανότητα αντίδρασης συνήθως αποσύροντας την υπηρεσία στο παράσιτο.
Μια δύσκολη μάχη
Στην περίπτωση του smartphone, δεν μπορούμε εύκολα να εντοπίσουμε την εκμετάλλευση. Οι εταιρείες τεχνολογίας που σχεδιάζουν τις διάφορες λειτουργίες και αλγόριθμους για να σας κρατούν ανοιχτούς στο τηλέφωνό σας δεν διαφημίζουν αυτή τη συμπεριφορά. Αλλά ακόμα κι αν γνωρίζετε την εκμεταλλευτική φύση των εφαρμογών smartphone, η αντίδραση είναι επίσης πιο δύσκολη από το να αφήσετε απλώς το τηλέφωνο κάτω.
Πολλοί από εμάς έχουμε γίνει εξαρτημένοι από τα smartphone για καθημερινές εργασίες. Αντί να θυμόμαστε γεγονότα, μεταθέτουμε την εργασία σε ψηφιακές συσκευές – για ορισμένους ανθρώπους, αυτό μπορεί να αλλάξει τη γνωστική λειτουργία και τη μνήμη τους.
Εξαρτόμαστε από το να έχουμε μια κάμερα για να καταγράφουμε γεγονότα της ζωής ή ακόμα και απλώς να καταγράφουμε πού παρκάραμε το αυτοκίνητο. Αυτό ενισχύει και περιορίζει τη μνήμη μας για τα γεγονότα. Οι κυβερνήσεις και οι εταιρείες έχουν απλώς ενισχύσει περαιτέρω την εξάρτησή μας από τα τηλέφωνά μας, μεταφέροντας την παροχή υπηρεσιών τους στο διαδίκτυο μέσω εφαρμογών για κινητά. Μόλις σηκώσουμε το τηλέφωνο για να αποκτήσουμε πρόσβαση στους τραπεζικούς μας λογαριασμούς ή για να αποκτήσουμε πρόσβαση σε κυβερνητικές υπηρεσίες έχουμε χάσει τη μάχη.
Πώς λοιπόν μπορούν οι χρήστες να διορθώσουν την ανισορροπημένη σχέση με τα τηλέφωνά τους, μετατρέποντας την παρασιτική σχέση πίσω σε μια αμοιβαία; Οι δύο επιστήμονες που συνυπογράφουν το άρθρο αναφέρουν ότι ανάλυσή τους δείχνει ότι η ατομική επιλογή δεν μπορεί να οδηγήσει τους χρήστες σε αυτό με αξιοπιστία. Είμαστε ατομικά πιο οπλισμένοι από το τεράστιο πλεονέκτημα πληροφόρησης που κατέχουν οι εταιρείες τεχνολογίας στον ανταγωνισμό μεταξύ των παράσιτων-ξενιστών.
Η απαγόρευση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από ανηλίκους από την αυστραλιανή κυβέρνηση αποτελεί παράδειγμα του είδους της συλλογικής δράσης που απαιτείται για να περιοριστεί αυτό που μπορούν νόμιμα να κάνουν αυτά τα παράσιτα. Για να κερδίσουμε τη μάχη, θα χρειαστούμε επίσης περιορισμούς στις λειτουργίες εφαρμογών που είναι γνωστό ότι προκαλούν εθισμό, καθώς και στη συλλογή και πώληση των προσωπικών μας δεδομένων.
Πηγή: Naftemporiki.gr με πληροφορίες από το The Conversation
