Ο κλιματισμός μοιάζει σωτήριος στις αποπνικτικές μέρες του καλοκαιριού: ρυθμίζει τη θερμοκρασία, ελέγχει την υγρασία και κάνει ανεκτούς τους εσωτερικούς χώρους. Για αρκετούς όμως, το AC παραμένει «ύποπτο» και όχι χωρίς λόγο. Όταν ένα σύστημα δυσλειτουργεί ή δεν συντηρείται σωστά, μπορεί να αποικιστεί από παθογόνους μικροοργανισμούς και να εξελιχθεί σε πηγή αερογενών λοιμώξεων, από κοινά κρυολογήματα έως πνευμονία. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται το λεγόμενο «σύνδρομο του άρρωστου κτιρίου» (sick building syndrome): ένα σύνολο συμπτωμάτων που εμφανίζονται μετά από πολύωρη παραμονή σε κλιματιζόμενα περιβάλλοντα—πονοκέφαλος, ίλιγγος, βουλωμένη ή καταρροϊκή μύτη, επίμονος βήχας ή συριγμός, ερεθισμοί δέρματος, δυσκολία συγκέντρωσης, κόπωση — και υποχωρούν όταν το άτομο απομακρυνθεί από το κτίριο. Το φαινόμενο συναντάται συχνότερα σε γραφεία, αλλά μπορεί να αφορά κάθε χώρο με εκτεταμένη χρήση κλιματισμού, από νοσοκομεία μέχρι σχολεία.
Νεότερα δεδομένα ενισχύουν την εικόνα
Μελέτη στην Ινδία (2023), που παρακολούθησε για δύο χρόνια 200 εργαζόμενους σε κλιματιζόμενα γραφεία και άλλους 200 χωρίς AC, έδειξε ότι όσοι εκτίθενται συστηματικά στον κλιματισμό ανέφεραν περισσότερα συμπτώματα συμβατά με το σύνδρομο—ιδίως αλλεργίες—είχαν χειρότερες μετρήσεις αναπνευστικής λειτουργίας και περισσότερες απουσίες από την εργασία. Παρόμοιες μελέτες έχουν καταγράψει υψηλότερη επίπτωση του συνδρόμου σε «εργαζόμενους του AC» έναντι όσων δεν δουλεύουν σε κλιματιζόμενα περιβάλλοντα. Οι αιτίες δεν είναι μία και μοναδική: δυσλειτουργικά μηχανήματα μπορούν να απελευθερώσουν αλλεργιογόνα, χημικές αναθυμιάσεις από καθαριστικά ή ψυκτικά υγρά (βενζόλιο, φορμαλδεΰδη, τολουόλιο) και μικροοργανισμούς που κανονικά θα παγιδεύονταν στα φίλτρα. Συστήματα που δεν συντηρούνται σωστά μπορεί να φιλοξενήσουν βακτήρια όπως η Legionella pneumophila—ο γνωστός αιτιολογικός παράγοντας της νόσου των Λεγεωναρίων—που αναπτύσσεται σε υδάτινα περιβάλλοντα (υδρομασάζ, δεξαμενές, κυκλώματα κλιματισμού). Η λοίμωξη, συνήθως σε ξενοδοχεία, νοσοκομεία ή γραφεία όπου έχει μολυνθεί η παροχή νερού, εκδηλώνεται με συμπτώματα τύπου πνευμονίας (βήχας, δύσπνοια, θωρακικός πόνος, πυρετός) μέσα σε 2–14 ημέρες από την έκθεση και μπορεί να είναι απειλητική, απαιτώντας νοσηλεία.
Μύκητες και υγρασία
Η υγρασία και η σκόνη που συσσωρεύονται σε μέρη ενός συστήματος κλιματισμού δημιουργούν επίσης ιδανικές συνθήκες για μύκητες όπως Aspergillus, Penicillium, Cladosporium και Rhizopus—εύρημα που έχει καταγραφεί ακόμη και σε νοσοκομειακά δίκτυα εξαερισμού. Τέτοιες μυκητιάσεις είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες για ευάλωτους ασθενείς (ανοσοκατεσταλμένοι, μεταμοσχευμένοι, σε αιμοκάθαρση, πρόωρα νεογνά), με δυνατότητα σοβαρών λοιμώξεων στους πνεύμονες ή και αποστημάτων σε διάφορα όργανα. Τα συμπτώματα παραμένουν κατά βάση αναπνευστικά—επίμονος βήχας/συριγμός, δύσπνοια, πυρετός, καταβολή, ανεξήγητη απώλεια βάρους. Ακόμη και ιοί μπορούν να μεταδοθούν μέσω συστημάτων κλιματισμού: σε νηπιαγωγείο στην Κίνα τεκμηριώθηκε διασπορά νοροϊού από μονάδα κλιματισμού σε χώρο τουαλέτας, με αποτέλεσμα γαστρεντερίτιδα σε 20 παιδιά—ένα σπάνιο αλλά επιβεβαιωμένο παράδειγμα αερογενούς μετάδοσης για ιό που συνήθως εξαπλώνεται με επαφή ή μολυσμένες επιφάνειες. Από την άλλη πλευρά, όταν τα συστήματα συντηρούνται και απολυμαίνονται σωστά, μπορούν να μειώσουν τα κυκλοφορούντα επίπεδα κοινών ιών, συμπεριλαμβανομένου του SARS-CoV-2.
Ένας επιπλέον μηχανισμός που συνδέει το AC με αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων είναι ο έλεγχος της υγρασίας. Οι κλιματιζόμενοι χώροι συχνά έχουν πιο ξηρό αέρα από τον εξωτερικό, κάτι που αφυδατώνει τα βλεννογόνα της μύτης και του λαιμού. Όταν το φυσικό «φίλτρο» της βλέννας δεν λειτουργεί άρτια, πέφτει η ικανότητα παρεμπόδισης της διείσδυσης βακτηρίων και μυκήτων, αυξάνοντας την ευαισθησία ακόμη και σε βαθύτερες λοιμώξεις των ιγμορείων. Θεωρητικά, τα κλιματιστικά είναι φτιαγμένα για να φιλτράρουν σωματίδια, σπόρια και παθογόνα, αποτρέποντας την είσοδό τους στον εσωτερικό αέρα. Στην πράξη, αυτή η «ασπίδα» καταρρέει όταν τα φίλτρα είναι παλιά ή βρώμικα, όταν η μονάδα δεν καθαρίζεται και όταν υπάρχουν διαρροές ή στάσιμα νερά στα κυκλώματα.
Προτεραιότητα η συντήρηση
Το συμπέρασμα δεν είναι να φοβηθούμε τον κλιματισμό· είναι να σεβαστούμε τη συντήρησή του. Τακτικός καθαρισμός και αντικατάσταση φίλτρων, έλεγχος αποχετεύσεων συμπυκνωμάτων, απολύμανση μονάδων και αγωγών, σωστός αερισμός με ανανέωση νωπού αέρα και ρύθμιση υγρασίας σε φυσιολογικά επίπεδα μετατρέπουν το AC από πιθανή πηγή κινδύνου σε εργαλείο προστασίας. Για τους διαχειριστές κτιρίων—ιδίως γραφείων, ξενοδοχείων, νοσοκομείων—η τήρηση πρωτοκόλλων συντήρησης δεν είναι δευτερεύουσα λεπτομέρεια, αλλά κρίσιμος παράγοντας δημόσιας υγείας και παραγωγικότητας: λιγότερες απουσίες, καλύτερη ποιότητα αέρα, λιγότερα συμπτώματα «άρρωστου κτιρίου». Για τους χρήστες, μια απλή πυξίδα είναι να παρατηρούν τα σώματά τους: αν συμπτώματα όπως πονοκέφαλος, βήχας ή ερεθισμοί χειροτερεύουν μέσα σε συγκεκριμένο κτίριο και εξαφανίζονται όταν απομακρύνονται, αξίζει να ζητήσουν έλεγχο του συστήματος.
Στο τέλος της ημέρας, ο κλιματισμός δεν είναι ο «κακός» της ιστορίας· είναι μια ισχυρή τεχνολογία που λειτουργεί υπέρ μας όταν εφαρμόζεται σωστά και συντηρείται σχολαστικά. Αντιστρόφως, η αμέλεια στην καθαριότητα, στα φίλτρα και στη διαχείριση της υγρασίας μπορεί να μετατρέψει τον δροσερό αέρα σε οδό ταχείας κυκλοφορίας για αλλεργιογόνα και μικρόβια. Η επιλογή βρίσκεται—κυριολεκτικά—στα χέρια όσων ευθύνονται για τη λειτουργία των συστημάτων και στη συνειδητή διεκδίκηση από εμάς τους υπόλοιπους για καθαρό, ασφαλή, καλά αεριζόμενο εσωτερικό αέρα.
ΠΗΓΗ: tanea.gr
