Η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας είναι μια ευκαιρία να τιμήσουμε τα επιτεύγματα των γυναικών, αλλά και να αναδείξουμε τις προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι γυναίκες εν έτη 2025. Ένα από τα θέματα που συχνά παραμένει στη σκιά είναι η ψυχική υγεία των νέων μητέρων. Συγκεκριμένα, η κοινωνία αναμένει από τις γυναίκες να βιώνουν τη μητρότητα ως μια περίοδο απόλυτης ευτυχίας. Όμως, για πολλές, οι πρώτοι μήνες μετά τον τοκετό συνοδεύονται από εξάντληση, άγχος και ακόμα και κατάθλιψη. Η επιλόχειος κατάθλιψη επηρεάζει περίπου μία στις δέκα γυναίκες, αλλά συχνά δεν αναγνωρίζεται εγκαίρως για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά.
Η Σιωπηλή Μάχη των Νέων Μητέρων
Οι πρώτες εβδομάδες και μήνες μετά τη γέννα είναι μια περίοδος τεράστιων αλλαγών. Το γυναικείο σώμα αναρρώνει από την εγκυμοσύνη και τον τοκετό, ενώ ταυτόχρονα οι ευθύνες της μητρότητας αυξάνονται. Η έλλειψη ύπνου, οι ορμονικές διακυμάνσεις και οι υψηλές προσδοκίες από το περιβάλλον μπορούν να οδηγήσουν σε αισθήματα θλίψης, μοναξιάς ή ανεπάρκειας. Όταν αυτά τα συναισθήματα ξεπερνούν την προσωρινή μελαγχολία (“baby blues”) και επιμένουν, μπορεί να εξελιχθούν σε επιλόχειο κατάθλιψη, με συμπτώματα όπως:
- Συνεχή αίσθηση θλίψης ή κενού
- Δυσκολία σύνδεσης με το μωρό
- Έντονες ενοχές και αισθήματα ανεπάρκειας
- Παρεισφρητικές σκέψεις, οι οποίες προκαλούν δυσκολία στη διαχείριση τους
Παρ’ όλα αυτά, πολλές γυναίκες διστάζουν να ζητήσουν βοήθεια, είτε επειδή δεν αναγνωρίζουν το πρόβλημα, είτε επειδή φοβούνται το κοινωνικό στίγμα.
Ο Ρόλος του Συζύγου και της Οικογένειας
Η ευθύνη της μητρότητας συχνά πέφτει δυσανάλογα στους ώμους των γυναικών. Ακόμα και σήμερα, σε πολλές οικογένειες, η φροντίδα του βρέφους μετατρέπεται εκ των πραγμάτων σε “γυναικεία υπόθεση”, αφού ο σύντροφος καλείται να επιστρέψει στην εργασία του σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα από τον τοκετό, για να συντηρήσει την οικογένεια. Ωστόσο, ο ρόλος του συντρόφου είναι καθοριστικός τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική υγεία της νέας μητέρας. Ένας υποστηρικτικός σύντροφος μπορεί να κάνει τη διαφορά:
- Αναλαμβάνοντας ενεργό ρόλο στη φροντίδα του μωρού (π.χ. τάισμα, αλλαγή πάνας, ηρεμία του μωρού).
- Δείχνοντας κατανόηση κ προσφέροντας στήριξη για τις συναισθηματικές μεταπτώσεις της νέας μητέρας.
- Ενθαρρύνοντας τη να ζητήσει βοήθεια αν χρειάζεται ψυχολογική υποστήριξη.
Σε χώρες με άδεια πατρότητας, έχει αποδειχθεί ότι οι πατέρες που περνούν περισσότερο χρόνο στο σπίτι τις πρώτες εβδομάδες συμβάλλουν στη μείωση του στρες της νέας μητέρας και ενισχύουν τη συναισθηματική ισορροπία της οικογένειας.
Η Εξιδανικευμένη Μητρότητα στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συχνά ενισχύουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες, προβάλλοντας μητέρες που αναρρώνουν τάχιστα και επιστρέφουν στο προ-εγκυμοσύνης σώμα τους σε λίγες εβδομάδες, είναι πάντα χαμογελαστές και γεμάτες ενέργεια και έχουν την ικανότητα να διαχειρίζονται τα πάντα τέλεια, χωρίς βοήθεια.
Αυτή η εικόνα κάνει πολλές γυναίκες να νιώθουν ανεπαρκείς, καθώς η δική τους πραγματικότητα περιλαμβάνει αϋπνία, συναισθηματικές διακυμάνσεις και αβεβαιότητα. Ωστόσο, μια νέα γενιά γυναικών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προσπαθεί να αλλάξει το αφήγημα, μοιράζοντας πιο ρεαλιστικές εικόνες της μητρότητας όπως ακατάστατα σπίτια και στοίβες από λερωμένα ρούχα, ραγάδες και ουλές από καισαρική, δυσκολίες θηλασμού και απόγνωση από την εξάντληση.
Αυτές οι πιο αληθινές απεικονίσεις βοηθούν άλλες μητέρες να νιώσουν ότι δεν είναι μόνες και ότι τα συναισθήματά και η εμπειρία τους είναι φυσιολογικά.
Η Αλλαγή της Κοινωνίας: Από τη Συλλογική Στήριξη στη Μοναξιά
Κάποτε, η φροντίδα ενός νεογέννητου μωρού ήταν συλλογική υπόθεση. Γιαγιάδες, θείες, φίλες, γειτόνισσες βοηθούσαν πρακτικά και συναισθηματικά. Σήμερα, οι ρυθμοί ζωής είναι πιο έντονοι και πολλές γυναίκες βρίσκονται με μηδαμινή υποστήριξη μετά τη γέννα. Άρα ουσιαστικά η κοινωνία καλείται να επανεξετάσει τον τρόπο που στηρίζει τις νέες μητέρες, δημιουργώντας δίκτυα αλληλοβοήθειας που θα αντικαταστήσουν το χαμένο δίκτυο στήριξης.
Ακόμα και στις πιο ανεπτυγμένες χώρες, η ψυχική υγεία των νέων μητέρων δεν αποτελεί προτεραιότητα. Οι περισσότερες χώρες δεν παρέχουν δωρεάν ψυχολογική υποστήριξη ή έστω προληπτική παρακολούθηση από ειδικό ψυχικής υγείας μετά τον τοκετό. Η πραγματικότητα είναι ότι η αντιμετώπιση της επιλόχειου κατάθλιψης αφήνεται στην ατομική πρωτοβουλία και στο οικονομικό υπόβαθρο της μητέρας. Οι γυναίκες που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να απευθυνθούν σε ψυχολόγο, συχνά υποφέρουν σιωπηλά.
Προς μια Ολοκληρωμένη Αντιμετώπιση
Η επιλόχειος κατάθλιψη δεν είναι ένδειξη αδυναμίας αλλά μια κατάσταση που χρήζει προσοχής, η οποία απαιτεί:
- Ενημέρωση των γυναικών και του ευρύτερου κοινωνικού τους περιβάλλοντος.
- Εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας για έγκαιρη διάγνωση.
- Δημιουργία δημόσιων δομών ψυχικής υποστήριξης για νέες μητέρες.
- Αλλαγή της αφήγησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ώστε να αποτυπώνουν την πραγματικότητα της μητρότητας.
Η Ημέρα της Γυναίκας: Μια Υπενθύμιση ότι η Μητρότητα Δεν Πρέπει να Είναι Μοναχική
Η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας δεν αφορά μόνο την ισότητα στην εργασία ή την πολιτική εκπροσώπηση. Αφορά και τη διεκδίκηση βασικών δικαιωμάτων για την υγεία και την ευημερία των γυναικών.
Η μητρότητα δεν είναι πάντα γεμάτη χαμόγελα – και αυτό είναι εντάξει. Αυτό που πρέπει να αλλάξει είναι η πεποίθηση ότι οι γυναίκες πρέπει να αντιμετωπίζουν μόνες τους αυτή τη δύσκολη περίοδο. Η στήριξη, η ενημέρωση και η κατανόηση μπορούν να κάνουν τη διαφορά.
Δρ. Κυριακή Μικελλίδου
Πρόεδρος Τμήματος Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Λεμεσού (UoL)
Επίκουρη Καθηγήτρια Ψυχολογίας & Ποσοτικών Μεθόδων Έρευνας
