Στον Σουηδό γενετιστή Σβάντε Πάαμπο, ο οποίος κατάφερε να διαβάσει το DNA των Νεάντερταλ και άλλων εξαφανισμένων συγγενών του σύγχρονου ανθρώπου, θα απονεμηθεί το φετινό βραβείο Νόμπελ Ιατρικής-Φυσιολογίας.
Όπως ανακοίνωσε το μεσημέρι της Δευτέρας η επιτροπή των Νόμπελ στο Ινστιτούτο Καρολίνσκα της Σουηδίας, το βραβείο τιμά τον Πάαμπο «για τις ανακαλύψεις του σχετικά με τα γονιδιώματα εξαφανισμένων ανθρωπινών και την ανθρώπινη εξέλιξη».
Οι φετινές ανακοινώσεις συνεχίζονται την Τρίτη με το Νόμπελ Φυσικής και την Τετάρτη με το Νόμπελ Χημείας.
Ο νικητής του βραβείου Λογοτεχνίας θα ανακοινωθεί την Πέμπτη, Ειρήνης την Παρασκευή και Οικονομικών Επιστημών την Δευτέρα.
Ο Σβάντε Πάαμπο, 67 ετών, είναι διευθυντής του τμήματος Γενετική στο Ινστιτούτο Εξελικτικής Ανθρωπολογίας «Μαξ Μπλανκ» στη Λειψία της Γερμανίας (Niklas Elmehed © Nobel Prize Outreach)
Εκτός από το έργο του με τον άνθρωπο του Νεάντερταλ, ο Πάαμπο είναι επίσης γνωστός για την εντυπωσιακή ανακάλυψη ενός άγνωστου μέχρι πρόσφατα συγγενικού είδους, του ανθρώπου της Ντενίσοβα στην Ευρασία.
Ακόμα, ο διακεκριμένος γενετιστής διαπίστωσε ότι ο σύγχρονος άνθρωπος φέρει γονίδια τόσο των Νεάντερταλ όσο και των Ντενίσοβαν, κάτι που σημαίνει ότι υπήρξε επιμειξία ανάμεσα στα τρία είδη όταν ο σύγχρονος άνθρωπος άρχισε να μεταναστεύει από την Αφρική στην Ευρασία πριν από περίπου 70.000 χρόνια.
Βίος και πολιτεία των Νεάντερταλ
Ο Homo sapiens εμφανίστηκε στην Αφρική πριν από περίπου 300.000 χρόνια, ενώ ο πλησιέστερος γνωστός συγγενής μας, ο Homo neanderthalensis, εξελίχθηκε εκτός Αφρικής και εξαπλώθηκε στην Ευρώπη και τη Δυτική Ασία πριν από περίπου 300.000 χρόνια, μέχρι που εξαφανίστηκε μυστηριωδώς πριν από περίπου 30.000 χρόνια.
Νωρίτερα, πριν από 70.000 χρόνια, ομάδες σύγχρονων ανθρώπων μετανάστευσαν από την Αφρική στη Μέση Ανατολή και από εκεί σε όλο τον πλανήτη.
Οι σύγχρονοι άνθρωποι και οι Νεάντερταλ συνυπήρξαν στην Ευρώπη για δεκάδες χιλιάδες χρόνια, κανείς όμως δεν φανταζόταν ότι τα δύο είδη είχαν σεξουαλικές σχέσεις που επέτρεψαν την ανταλλαγή γονιδίων, όπως ανακάλυψε η ομάδα του σουηδού γενετιστή.
Ο Σβάντε Πάαμπο, 67 ετών, διευθυντής του τμήματος Γενετική στο Ινστιτούτο Εξελικτικής Ανθρωπολογίας «Μαξ Μπλανκ» στη Λειψία της Γερμανίας, κατάφερε να επιλύσει την τεράστια τεχνική πρόκληση της αλληλούχησης αρχαίου γενετικού υλικού.
Στην πορεία των χιλιετιών, το μόριο του DNA διασπάται σε αναρρίθμητα θραύσματα, και οι απειροελάχιστες ποσότητες που απομένουν είναι αναπόφευκτα επιμολυσμένες με γενετικό υλικό μικροβίων, ή ακόμα και των ίδιων των ερευνητών που συνέλεξαν τα δείγματα.
Η αρχή της επανάστασης ήρθε τη δεκαετία του 1990, όταν ο Πάαμπο, νεοδιορισμένος τότε καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μονάχου, κατάφερε να αλληλουχήσει ένα τμήμα μιτοχονδριακού DNA από οστό Νεάντερταλ ηλικίας 40.000 ετών.
Οι μελέτες του Πάαμπο για τους Νεάντερταλ και τους Ντενίσοβαν αποκάλυψε ότι το γενεαλογικό μας δέντρο είναι πιο περίπλοκο από ό,τι πιστεύαμε (Nobel.se)
Μέχρι το 2010, όταν πια είχε μετακομίσει στη Λειψία και είχε στη διάθεσή του νεώτερες τεχνολογίες αλληλούχησης DNA, ο Πάαμπο και οι συνεργάτες του είχαν πλέον καταφέρει αυτό που κάποτε θεωρείτο ακατόρθωτο, να διαβάσει το μεγαλύτερο μέρος του γονιδιώματος των Νεάντερταλ.
Η συγκριτική ανάλυση έδειξε ότι ο τελευταίος κοινός πρόγονος του σύγχρονου ανθρώπου και του Νεάντερταλ έζησε πριν από περίπου 800.000 χρόνια.
Ακόμα, η γενετική σύγκριση αποκάλυψε ότι το DNA των σύγχρονων ανθρώπων άνθρωποι ευρωπαϊκής ή ασιατικής καταγωγής αποτελείται κατά 1 έως 4 τοις εκατό από γονίδια των Νεάντερταλ, ενώ οι Αφρικανοί στερούνται σχεδόν τελείως τέτοιων γονιδίων.
Αυτό σημαίνει ότι υπήρξε επιμειξία ανάμεσα στους Νεάντεραλ και τους σύγχρονους ανθρώπους στα δεκάδες χιλιάδες χρόνια της συνύπαρξής τους στην Ευρώπη.
Και όπως φαίνεται τα γονίδια των Νεάντερταλ επηρεάζουν την ανθρώπινη υγεία και φυσιολογία, καθώς έχουν μεταξύ άλλων συνδεθεί με τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, ή ακόμα και με τη λοίμωξη Covid-19.
Οι πληθυσμοί ευρωπαϊκής καταγωγής φέρουν γονίδια Νεάντερταλ, ενώ στην ανατολική Ασία διατηρούνται γονίδια των Ντενίσοβαν (Nobel.se)
Συγγενής από τη Σιβηρία
Η επόμενη μεγάλη ανακάλυψη αφορούσε ένα μικρό οστό δακτύλου 40.000 ετών, το οποίο βρέθηκε το 2008 στη σπηλιά Ντενίσοβα στη νότια Σιβηρία.
Ο Πάαμπο κατάφερε να απομονώσει και να αλληλουχήσει γενετικό υλικό, το οποίο όπως διαπίστωσε δεν προερχόταν ούτε από σύγχρονο άνθρωπο ούτε από Νεάντερταλ, αλλά από κάποιον άγνωστο ως τότε συγγενή των δύο ειδών.
Ήταν ο άνθρωπος της Ντενίσοβα, του οποίου η εξελικτική πορεία παραμένει μέχρι σήμερα εν πολλοίς άγνωστη.
Ενώ οι Νεάντερταλ είχαν εξαπλωθεί ευρέως στη δυτική Ευρασία, οι Ντενίσοβαν ζούσαν στα ανατολικά.
Οι σύγχρονοι άνθρωποι τους συνάντησαν και διασταυρώθηκαν και με αυτούς, όπως μαρτυρούν οι σημερινοί πληθυσμοί της Μελανησίας άλλων περιοχών της Νοτιοανατολικής Ασίας, οι οποίοι έχουν κληρονομήσει έως και το 6% του DNA τους από τους Ντενίσοβαν.
Χάρη στον Σβάντε Πάαμπο, οι γνώσεις μας για την ανθρώπινη εξελικτική ιστορία εμπλουτίστηκαν σε βάθος. Μάθαμε για παράδειγμα ότι, μέχρι να μεταναστεύσει ο Homo sapiens εκτός Αφρικής, δύο άλλα είδη ανθρωπίνων είχαν ήδη αποικίσει την Ευρασία.
Μάθαμε επίσης ότι τα γονίδια των εξαφανισμένων ξαδέλφων μας επηρεάζουν τη φυσιολογία μας. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το γονίδιο EPAS1 των Ντενίσοβαν, το οποίο προσφέρει πλεονέκτημα επιβίωσης σε μεγάλα υψόμετρα και είναι κοινό μεταξύ των κατοίκων του σημερινού Θιβέτ.
Τα βραβεία Νόμπελ συνοδεύονται από χρηματικό έπαθλο δέκα εκατομμυρίων σουηδικών κορωνών, περίπου 900.000 ευρώ.
Η τελετή απονομής πραγματοποιείται στις 10 Δεκεμβρίου στη Στοκχόλμη, με εξαίρεση το Νόμπελ Ειρήνης, το οποίο απονέμεται συνήθως την ίδια ημερομηνία στο Όσλο.
Πηγή: in.gr
