Ο εγκέφαλος αποτελεί το κέντρο του νευρικού μας συστήματος. Είναι το όργανο το οποίο ρυθμίζει τη λειτουργία του οργανισμού και συντονίζει τις επιμέρους λειτουργίες των οργάνων του σώματος.
Η σπουδαιότητα αλλά και η λεπτότητα του εγκεφάλου απαιτούν μια ειδική προστασία μέσα στην κρανιακή κοιλότητα η οποία αποτελείται από ένα «σκληρό» οστέινο κουτί, το κρανίο, το οποίο επενδύεται από μεμβράνες – σκληρές, ανθεκτικές έως αραχνοϋφαντες – τις μήνιγγες. Επιπλέον ο εγκέφαλος κολυμπάει σε ένα υγρό το οποίο ανανεώνεται συνεχώς, το εγκεφαλονωτιαίο υγρό.
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελείται από ένα στηρικτικό σκελετό την νευρογλοία και τους νευρώνες, οι οποίοι εκτιμώνται σε περίπου 100 δισεκατομμύρια. Οι νευρώνες αυτοί συνδέονται και επικοινωνούν μεταξύ τους σχηματίζοντας ένα είδος κυκλώματος ή και λειτουργικού πολύπλοκου πλέγματος με πολλές και πολλαπλές διακλαδώσεις και αλληλοεπιδράσεις.
Η επικοινωνία των κυττάρων επιτελείται μέσω συνάψεων οι οποίες είναι συνδέσεις λειτουργικές με μεσολαβητές χημικές ουσίες (νευροδιαβιβαστές και ηλεκτρολύτες). Η στοιχειώδης δε επικοινωνία είναι ηλεκτροχημική – δηλαδή δια μέσου των νευρώνων μεταδίδεται κάτι σαν ηλεκτρικό ρεύμα το οποίο μεταφέρεται από το κέντρο στην περιφέρεια και αντίστροφα αλλά και μεταξύ νευρώνων υπό μορφή κλειστών κυκλωμάτων.
Μακροσκοπικά, παρατηρώντας δηλαδή με γυμνό μάτι τον εγκέφαλο, παρατηρούμε ότι αποτελείται από συμμετρικά μέρη τα οποία συνδέονται μεταξύ τους αλλά και διακριτές ανατομικές περιοχές όπως τα δυο εγκεφαλικά ημισφαίρια: Tην παρεγκεφαλίδα και το στέλεχος. Η επιμέρους οργάνωση του εγκεφάλου για την επιτέλεση απλών ή και πολύπλοκων λειτουργιών μας οδήγησε στην περιγραφή διαφόρων περιοχών υπευθύνων για την επιτέλεση αυτών των λειτουργιών, είτε από μόνες τους, είτε σε συνεργασία μεταξύ τους.
Έχει επιβεβαιωθεί με πολλές μεθόδους πλέον ότι σε ότι αφορά τα εγκεφαλικά ημισφαίρια διακρίνουμε τους ινιακούς λοβούς οι οποίοι είναι τα κέντρα της όρασης, τους βρεγματικούς λοβούς οι οποίοι αποτελούν έδρα των λεγόμενων πρωτογενών αισθητικοκινητικών περιοχών αλλά και κέντρα συνειρμικής – λογικής σκέψης και κινητικά κέντρα του λόγου. Οι μετωπιαίοι λοβοί έχουν να κάνουν με ανώτερες λειτουργίες και αισθήματα και καθορίζουν την συμπεριφορά (τον χαρακτήρα μας) ενώ οι κροταφικοί λοβοί είναι τα κέντρα της μνήμης αλλά και κατανόησης του λόγου, καθώς και των ενστίκτων.
Υπάρχουν επίσης συγκεκριμένες περιοχές οι οποίες διαφοροποιούνται είτε λειτουργικά είτε ανατομικά αλλά ανήκουν σε πολλούς λοβούς και συμμετέχουν σε πολλές λειτουργίες π.χ. βασικά γάγγλια, μεταιχμιακό σύστημα κ.λ.π.
Λόγω της σπουδαιότητας του εγκεφάλου ως ρυθμιστικού οργάνου υπευθύνου για την επιβίωση του οργανισμού έχει εξασφαλιστεί η τροφοδοσία του με αίμα από πολλά μεγάλα αγγεία τα οποία επικοινωνούν μεταξύ τους. Έτσι, εάν ένα από αυτά κλείσει τότε τα άλλ,α σε μεγάλο βαθμό τις περισσότερες φορές, καλύπτουν την βλάβη. Άλλωστε ο εγκέφαλος, αναλογικά με τον όγκο του, δέχεται σημαντική ποσότητα αίματος.
Απεικονιστικές εξετάσεις
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Εγκεφάλου, που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 22 Ιουλίου με πρωτοβουλία της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Νευρολογίας, θα επιχειρήσουμε παρακάτω μια συνοπτική καταγραφή της τεχνολογικής προόδου που έχει καταγράφει τις τελευταίες δεκαετίες σε ότι αφορά τις απεικονιστικές εξετάσεις, η οποία έχει συμβάλει τα μέγιστα στην περαιτέρω κατανόηση της λειτουργίας του εγκεφάλου.
Η Αξονική Τομογραφία, τις τελευταίες δεκαετίες, μας έδωσε τη δυνατότητα να «δούμε» τις ανατομικές λεπτομέρειες του εγκεφάλου. Η δε Μαγνητική Τομογραφία, που μπήκε δυναμικά στην καθημερινή πράξη τα τελευταία περίπου 20 χρόνια, μας προσφέρει λεπτομερέστερες εικόνες του εγκεφάλου, χωρίς τη χρήση ιοντίζουσας ακτινοβολίας. Επιπλέον, αποκτήσαμε τη δυνατότητα να παρακολουθούμε την κατάσταση των αγγείων του εγκεφάλου χωρίς να χρειάζεται ο ασθενής να υποβληθεί σε επεμβατικές αγγειογραφικές εξετάσεις και χρήση καθετήρων.
Με την Απεικόνιση σε Μαγνητικό Τομογράφο και την μέθοδο της Μαγνητικής Φασματοσκοπίας (MRS) μας προσφέρεται επίσης η δυνατότητα μέτρησης ουσιών (μεταβολιτών) του υγιούς εγκεφάλου και των βλαβών αυτού. Καθ’ αυτό τον τρόπο, μπορεί να αποφευχθεί η ανοικτή βιοψία, η οποία προϋποθέτει την διενέργεια – έστω μικρής – επέμβασης.
Τα τελευταία χρόνια μπήκε επίσης στην κλινική καθημερινή πράξη της Απεικόνισης με Μαγνητικό Τομογράφο η λεγόμενη Λειτουργική Μαγνητική Τομογραφία (Functional MRI- fMRI). Με αυτή την μέθοδο μπορούμε να εντοπίσουμε ακριβώς την περιοχή η οποία εκτελεί συγκεκριμένη λειτουργία (π.χ ποια περιοχή κινεί το χέρι, το πόδι, την γλώσσα, ή ποια περιοχή είναι υπεύθυνη για την ομιλία, την όραση κτλ).Η μελέτη αυτών των στοιχειωδών λειτουργιών οδήγησε με την πάροδο του χρόνου και στη μελέτη πιο πολύπλοκων / σύνθετων λειτουργιών (π.χ σκέψη, αισθήματα κ.λ.π).
Το Πολυδύναμο Κέντρο του Ομίλου BIOIΑΤΡΙΚΗ στην Κύπρο είναι εξοπλισμένο με μαγνητικό τομογράφο 3 Tesla, τον πρώτο του είδους του με τεχνητή νοημοσύνη, σε Κύπρο και Ελλάδα και μόλις τον τρίτο που έχει εγκαταστήσει η Siemens στην Ευρώπη, ο οποίος αξιοποιώντας τις δυνατότητες διασύνδεσής του με διεθνείς βάσεις δεδομένων προσφέρει τα πλέον έγκυρα και ακριβή διαγνωστικά αποτελέσματα. Πρόκειται για ένα υπερσύγχρονο σύστημα με τον πλέον ευρύχωρο δακτύλιο εξέτασης και καινοτόμες ειδικές εφαρμογές που δίνουν τη δυνατότητα για διενέργεια εξειδικευμένων νευροαπεικονιστικών εξετάσεων όπως η μαγνητική φασματοσκοπία εγκεφάλου (MR spectroscopy), η μαγνητική δεσμιδογραφία (MR tractography), η μαγνητική τομογραφία αιμάτωσης (MR perfusion) και διάχυσης (MR diffusion) εγκεφάλου κ.α.
*Νευροακτινολόγος, Διευθυντής Απεικόνισης Ομίλου ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ, Επιστημονικός Συνεργάτης Μονάδας Έρευνας Ακτινολογίας ΕΚΠΑ
