Ξαφνικό ενδιαφέρον σε όλο τον κόσμο προκάλεσε η είδηση ότι ένα σαλάχι που ζει σε ένα ενυδρείο στη Βόρεια Καρολίνα των ΗΠΑ χωρίς αρσενικά σαλάχια, η Σάρλοτ έμεινε έγκυος.
Το ενδιαφέρον γύρω από τη Σαρλότ έγινε viral, συγκεντρώνοντας εκατομμύρια προβολές και ξεκίνησε νωρίτερα αυτό το μήνα, όταν το ενυδρείο που βρίσκεται το σαλάχι, το Aquarium & Shark Lab υπονόησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι είτε είχε μείνει έγκυος από έναν καρχαρία που μοιράζεται το κλουβί της είτε ότι είχε αναπτύξει νεογνά μέσω παρθενογένεσης.
Έτσι η ξαφνική εγκυμοσύνη της Σάρλοτ επανέφερε στο προσκήνιο την παρθενογένεση, που παρότι ακούγεται σαν ένα σπάνιο γεγονός, οι ειδικοί δήλωσαν ότι είναι ένα φαινόμενο πιο συνηθισμένο από ό,τι νομίζουν οι περισσότεροι άνθρωποι.
Πάντως, είναι γνωστό πως δεκάδες είδη στη φύση, όπως καρχαρίες ζέβρες, κόνδορες της Καλιφόρνιας και δράκοι του Κομόντο μπορούν να αναπαραχθούν μέσω παρθενογένεσης. Οι επιστήμονες έχουν μόλις αρχίσει να ξετυλίγουν τα μυστήρια αυτού του φαινομένου και η καλύτερη κατανόηση της διαδικασίας θα μπορούσε να τους βοηθήσει να αξιοποιήσουν τη δύναμή της για τη διατήρηση.
«Δεν υπάρχει τίποτα αφύσικο στην αγενή αναπαραγωγή»
«Δεν υπάρχει τίποτα αφύσικο στην αγενή αναπαραγωγή», δήλωσε στο NBC News, η Μερσέντες Μπερνς, βιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, Baltimore County, η οποία μελετά τις σεξουαλικά τα ζώα. «Τα ασπόνδυλα ή τα ψάρια κάνουν καταπληκτικά πράγματα κατά τη διάρκεια της ζωής τους προκειμένου να αναπαραχθούν με επιτυχία».
Ο Κέβιν Φελντχάιμ, ερευνητής στο Μουσείο Field του Σικάγο, ειδικός στην παρθενογένεση, δήλωσε ότι η θεωρία της γονιμοποίησης από καρχαρία μπορεί να βοήθησε να γίνει η Σάρλοτ αγαπημένη των μέσων ενημέρωσης, αλλά δεν έχει καμία βάση στην πραγματικότητα, επειδή είναι τόσο μακρινοί γενετικοί συγγενείς.
«Η απόκλιση μεταξύ των καρχαριών και των σαλαχιών είναι 350 εκατομμύρια χρόνια. Και ως σύγκριση, η απόκλιση μεταξύ ανθρώπων και πλατύποδων είναι 180 εκατομμύρια χρόνια. Οι επιστήμονες καρχαριών δεν ήταν πραγματικά ευχαριστημένοι με αυτό το δελτίο τύπου. Κανείς δεν θα το σκεφτόταν καν αυτό ως επιλογή», είπε χαρακτηριστικά.
Πώς θα αποδειχθεί αν πρόκειται για παρθενογένεση
Μόλις το σαλάχι γεννήσει νεογνά, οι ερευνητές θα πρέπει να αξιολογήσουν τους απογόνους και να κάνουν γενετικές εξετάσεις για να επιβεβαιώσουν ότι είναι αποτέλεσμα παρθενογένεσης, η οποία είναι η μόνη πιθανή αιτία, δήλωσε ο Φελντχάιμ. Πρόσθεσε ότι η επιβεβαίωση θα είναι σημαντική επειδή τα ελασμοβράγχια – μια υποκατηγορία ψαριών που περιλαμβάνει τα σαλάχια, τους καρχαρίες και τους σαλάχους – μπορούν να αποθηκεύουν βιώσιμο σπέρμα για αρκετά χρόνια σε έναν ειδικό αδένα. Οι επιστήμονες μόλις τώρα αρχίζουν να κατανοούν πόσα είδη μπορούν να πραγματοποιήσουν παρθενογένεση, με την πρώτη πειστική απόδειξη του φαινομένου στους καρχαρίες να δημοσιεύεται το 2007.
Έκτοτε όπως είπε ο Φελντχάιμ έχει μετρήσει 15 είδη ελασμοβράγχιων στα οποία έχει παρατηρηθεί παρθενογένεση από τους επιστήμονες από τότε.
Το φαινόμενο έχει παρατηρηθεί σε κάθε κατηγορία ζώων, εκτός από τα θηλαστικά, τα οποία διαθέτουν μηχανισμό που αποτρέπει την παρθενογένεση.
«Τα γονίδια που είναι υπεύθυνα για το πρώιμο στάδιο ανάπτυξης των ζυγωτών πρέπει να προέρχονται τόσο από το σπέρμα όσο και από το ωάριο. Αν υπάρχουν μόνο στο ωάριο, το ζυγωτό θα σταματήσει την ανάπτυξή του», εξήγησε η Μπερνς.
Η συνήθης μορφή παρθενογένεσης συμβαίνει κατά τη διάρκεια της μείωσης, όταν δημιουργούνται οι γαμέτες (τα κύτταρα που δημιουργούν νέους οργανισμούς κατά τη σεξουαλική αναπαραγωγή). Όταν παράγονται ωάρια, δημιουργούνται σωματίδια που ονομάζονται πολικά σώματα, τα οποία περιέχουν γενετικές πληροφορίες.
Κατά την αυθόρμητη παρθενογένεση, τα ωάρια συγχωνεύονται με τα πολικά σώματα για τη δημιουργία ενός νέου απογόνου χωρίς τη γενετική συμβολή ενός άλλου γένους.
Ασαφής ο βαθμός της παρθενογένεσης
Ο βαθμός στον οποίο υπάρχει παρθενογένεση στη φύση παραμένει ασαφής. Παρατηρείται συχνά σε ζωολογικούς κήπους, όπου είναι ευκολότερο να εντοπιστεί, επειδή τα ζώα είναι χωρισμένα μεταξύ τους και συχνά μοναχικά.
«Τα θηλυκά κρατούνται σε ενυδρεία σε όλο τον κόσμο, συχνά χωρίς αρσενικό, και αν άρχιζαν να γεννούν αυγά, υποθέτω ότι τα ενυδρεία θα τα πετούσαν, επειδή δεν ήταν γόνιμα», δήλωσε ο Φελντχάιμ. «Τώρα μελετάται σε λίγο μεγαλύτερο βάθος σε μερικά είδη σε όλο τον κόσμο, επειδή έχουμε αρχίσει να γνωρίζουμε πώς είναι σχετικά συνηθισμένο σε συνθήκες αιχμαλωσίας».
Η διαδικασία θα μπορούσε να υπάρχει και σε άγρια ζώα με παρόμοια ποσοστά, αλλά είναι πολύ πιο δύσκολο να εντοπιστεί. Το γιατί τα σπονδυλωτά έχουν αναπτύξει την ικανότητα να αναπαράγονται αγενώς αποτελεί ένα μικρό μυστήριο.
Οι ερευνητές εντόπισαν έναν πληθυσμό μικρών πριονόψαρων στη Φλόριντα που μόλις και μετά βίας επηζεί και σύμφωνα με τον Φελντχάιμ διαπίστωσαν ότι αρκετά από τα πλάσματα αναπαράγονται μέσω παρθενογένεσης.
«Αυτό το είδος βρίσκεται σε πολύ χαμηλότερους αριθμούς από ό,τι στο παρελθόν. Είναι πολύ πιθανό αυτά τα θηλυκά να μην μπορούσαν να βρουν σύντροφο», είπε, γεγονός που θα καθιστούσε τη παρθενογένεση έναν «εφεδρικό τρόπο» αναπαραγωγής.
Όμως, το φαινόμενο έχει επίσης αποδειχθεί σε καρχαρίες ζέβρες ακόμα κι όταν υπήρχαν διαθέσιμοι σύντροφοι.
Η Μπερνς δήλωσε ότι είναι πιθανό η παρθενογένεση να είναι μια απάντηση στην ανατροφοδότηση του περιβάλλοντος. Είναι επίσης πιθανό να είναι απλώς ένα ευτυχές ατύχημα της κυτταρικής διαίρεσης και μια υπενθύμιση του πώς η ζωή μπορεί να φέρει δώρα τυχαία και χωρίς ιδιαίτερη εξήγηση.
