Στο μόνιμα παγωμένο έδαφος Σπίτσμπεργκεν, στο βόρειο αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ, η είσοδος ενός ασυνήθιστου κτιρίου παραμένει συνήθως κλειστή. Πρόκειται για την παγκόσμια τράπεζα σπόρων στην Αρκτική.
Περιτριγυρισμένη από χιόνι, πάγο και, περιστασιακά, κάποιες πολικές αρκούδες, στο εσωτερικό της είναι αποθηκευμένοι 1,2 εκατομμύρια σπόροι από κάθε «γωνιά» του πλανήτη, ως τελευταία δικλείδα ασφαλείας στο ενδεχόμενο κάποιας μεγάλης καταστροφής.
Οι σπόροι, αντιπροσωπεύουν 12.000 χρόνια ανθρώπινης γεωργίας και στόχος της Παγκόσμιας Τράπεζας σπόρων είναι να αποτρέψει την εξαφάνιση καλλιεργούμενων ειδών μετά από κάποιον πόλεμο, φυσική καταστροφή ή πανδημία.
Το κτίριο στο νορβηγικό τμήμα της Αρκτικής, ξεκίνησε να λειτουργεί το 2008, παραμένει κλειστό για το κοινό και αποτελεί επίκεντρο πολυάριθμων θεωριών συνωμοσίας στο διαδίκτυο. Τώρα, στον εορτασμό της 15ης επετείου λειτουργίας του, μία εικονική περιήγηση προσκαλεί τους ενδιαφερόμενους να δουν το εσωτερικό της Τράπεζας και την αχανή συλλογή από σπόρους ρυζιού, σιτηρών και άλλων καλλιεργειών, που βρίσκονται θαμμένοι στο βουνό, πίσω από πέντε σειρές μεταλλικών θυρών.
Την «βαθιά κατάψυξη» που είναι σχεδιασμένη να αντέξει για πάντα, συνδιαχειρίζεται η νορβηγική κυβέρνηση, το Crop Trust και η NordGen, η τράπεζα γονιδίων των σκανδιναβικών χωρών. Οι σπόροι θα μπορούσαν να δώσουν τη λύση στις γεωργικές προκλήσεις που θέτουν η κλιματική κρίση, τα παράσιτα, οι αλλαγές στα μοτίβα βροχοπτώσεων και η ανεξέλεγκτη απώλεια βιοποικιλότητας.
Η Τράπεζα ανοίγει τρεις φορές το χρόνο και δέχεται νέους σπόρους από άλλες τράπεζες σπόρων στον κόσμο. Οι επιστήμονες λένε ότι ελπίζουν ότι το κοινό θα μάθει περισσότερα για το έργο τους μέσω της εικονικής περιήγησης.
«Μοιάζει λίγο σαν να βρίσκεσαι σε καθεδρικό ναό. Είναι ψηλοτάβανο και όταν στέκεσαι μέσα στο βουνό, δεν ακούγεται σχεδόν κανένας ήχος. Το μόνο που ακούς είναι ο εαυτός σου», περιγράφει η Lise Lykke Steffensen, εκτελεστική διευθύντρια της NordGen, η οποία είναι υπεύθυνη για την καθημερινή λειτουργία της Τράπεζας Σπόρων. «Όταν ανοίγεις την πόρτα, έχει μείον 18 βαθμούς Κελσίου – η καθορισμένη θερμοκρασία διεθνώς για τη διατήρηση των σπόρων – κάνει πολύ, πολύ κρύο. Στη συνέχεια, βλέπει κανείς όλα τα κουτιά με σπόρους από όλες αυτές τις χώρες. Έχω πάει τόσες πολλές φορές και εξακολουθώ να έχω περιέργεια».
Από τότε που η τράπεζα σπόρων στο Χαλέπι καταστράφηκε στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, η Τράπεζα στο Σβάλμπαρντ βοήθησε στην αναπλήρωση σπόρων για πρώτη φορά με το Διεθνές Κέντρο Γεωργικής Έρευνας στις Ξηρές Περιοχές, ένα περιφερειακό κέντρο που εδρεύει στο Χαλέπι για τη μελέτη των καλλιεργειών στο «λίκνο» που πρωτοξεκίνησε η γεωργία. Η έρευνα για την ανθεκτικότητα αυτών των καλλιεργειών και των φυτικών ειδών θα μπορούσε να είναι ζωτικής σημασίας καθώς ο πλανήτης θα θερμαίνεται τις επόμενες δεκαετίες.
Μακριά από την πανοραμική θέα της αρκτικής νύχτας, η εικονική περιήγηση οδηγεί τον επισκέπτη σε μια μακριά σήραγγα, βαθιά μέσα στο βουνό. Τελικά, καταλήγει στον «καθεδρικό ναό», όπου βρίσκονται οι τρεις θάλαμοι σπόρων, καθένας από τους οποίους μπορεί να αποθηκεύσει σχεδόν 3.000 κουτιά. Κάθε είδος σφραγίζεται σε αεροστεγή σακούλα αλουμινίου και φυλάσσεται στο κουτί της χώρας του. Οι επισκέπτες μπορούν να κλικάρουν πάνω σε οποιοδήποτε κουτί οποιασδήποτε χώρας για να μάθουν περισσότερα.
Οι σπόροι είναι ασφαλείς, αν και η είσοδος της εγκατάστασης είχε πλημμυρίσει με νερό το 2017, μετά από καύσωνα στο Σβάλμπαρντ. Το συγκεκριμένο νησί είναι το μέρος του πλανήτη που θερμαίνεται ταχύτερα, αλλά οι ειδικοί εξηγούν ότι οι σπόροι είναι θαμμένοι τόσο βαθιά, που θα είναι ασφαλείς για αιώνες. Οι σπόροι αντικαθίστανται κάθε λίγες δεκαετίες και ακόμη και αν το σύστημα ψύξης χαλάσει, θα χρειαστούν πιθανότατα εκατοντάδες χρόνια για να ανέβει η θερμοκρασία στο εσωτερικό των θαλάμων πάνω από το μηδέν.
«Η εικονική περιήγηση δίνει σε όλους την ευκαιρία να ρίξουν μια ματιά στο εσωτερικό. Πιστεύουμε ότι αυτό είναι ένα γενικό ζήτημα διαφάνειας και λογοδοσίας προς το ευρύτερο κοινό», λέει ο Stefan Schmitz, εκτελεστικός διευθυντής του Crop Trust. «Αυτό που φυλάσσεται στο εσωτερικό του θησαυροφυλακίου είναι ένα από τα σημαντικότερα δημόσια αγαθά που έχουμε στη Γη. Πρέπει όμως να προστατεύσουμε, να διασφαλίσουμε και να βεβαιωθούμε ότι οι σπόροι θα διατηρηθούν στο διηνεκές».
Αυτή την εβδομάδα, το θησαυροφυλάκιο δέχθηκε για πρώτη φορά καταθέσεις από την Αλβανία, την Κροατία, τη Βόρεια Μακεδονία και το Μπενίν, μαζί με ποικιλίες άγριας φράουλας από ένα γερμανικό ερευνητικό ινστιτούτο. Φυτά όπως αυτά θα μπορούσαν να βοηθήσουν την ανθρωπότητα να θρέψει τους ολοένα και μεγαλύτερους πληθυσμούς σε έναν θερμότερο κόσμο, λέει ο Schmitz.
«Αυτές οι άγριες φράουλες είναι καταπληκτικές. Έχουν αποδείξει απλώς και μόνο με την ικανότητά τους να επιβιώνουν στη φύση για εκατομμύρια χρόνια, ότι είναι ανθεκτικές», λέει ο Schmitz. «Μπορούν να αντέξουν τις αλλαγές στο κλίμα, μπορούν να αντέξουν δύσκολες καταστάσεις με σχεδόν καθόλου χώμα και αυτό ακριβώς είναι που ενδιαφέρει τους επιστήμονες (…) Σήμερα, μπορούμε να ξεκινήσουμε την αναπαραγωγή από ποικιλίες που είναι ανθεκτικές σε πιο σκληρά κλίματα».
Όσοι επιθυμούν να περιηγηθούν εικονικά στην Παγκόσμια Τράπεζα Σπόρων, μπορούν να επισκεφτούν την επίσημη ιστοσελίδα.
Πηγή: Guardian
