«Η αντιμετώπιση της ασθένειας πρέπει να γίνει εθνική υπόθεση και όλοι να ενώσουμε τις δυνάμεις μας»
Ο καρκίνος δεν είναι πλέον θανατική καταδίκη και δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε την ασθένεια ως την κατάρα του Θεού, αλλά ως κάτι με το οποίο πορευόμαστε, αναφέρει η Ερευνήτρια του εργαστηρίου Εμβιομηχανικής και Βιοσυστημάτων (BIOLISYS) του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, Δρ. Μαριάννα Προκόπη – Δημητριάδη, η οποία συμμετέχει ενεργά σε διάφορα ερευνητικά προγράμματα για την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου.
Παρά το γεγονός ότι ο καρκίνος έχει κτυπήσει την πόρτα και της δικής της οικογένειας και της έχει στερήσει τον πατέρα και την αδελφή της, εντούτοις επιλέγει συνειδητά να αντιμετωπίζει την ασθένεια με ελπίδα και αισιοδοξία για το μέλλον, εστιάζοντας στη λύση και όχι στο πρόβλημα. Ειδικότερα, μέσα από το πολυσχιδές και πλούσιο ερευνητικό της έργο, αναζητά εξατομικευμένες και καινοτόμες λύσεις που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα αναγκών σε σχέση με την αντιμετώπιση του καρκίνου, όπως είναι η πρόληψη, η έγκαιρη διάγνωση, η ανακουφιστική φροντίδα και η θεραπεία.
Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο ραδιόφωνο του Πανεπιστημίου και στην εκπομπή «ΤΕΠΑΚ εν δράσει», η Δρ. Προκόπη μιλά, μεταξύ άλλων, για τη σχέση της με τον καρκίνο, την έρευνα στην Κύπρο για τον καρκίνο αλλά και για το πως ο σύγχρονος τρόπος ζωής μας και το άγχος μπορούν να συμβάλουν στην πρόκληση της ασθένειας. Εκφράζει, επίσης, την πεποίθηση της ότι τα επόμενα χρόνια θα έρθουν καλά νέα για τους ογκολογικούς ασθενείς και τις οικογένειες τους, αλλά και την ανάγκη για συντονισμό και συνένωση δυνάμεων όλων των εμπλεκομένων φορέων για την αντιμετώπιση της ασθένειας.
«Με τον καρκίνο έχω μια πολύ στενή σχέση»
Στην ερώτηση τι σημαίνει για την ίδια η λέξη καρκίνος, πρώτα ως άνθρωπος και μετά ως επιστήμονας, η Δρ Προκόπη απαντά: «Ο καρκίνος κτύπησε τη πόρτα και της δικής μου οικογένειας. Έχασα πριν από οκτώ χρόνια τον πατέρα μου πολύ ξαφνικά και πριν από δύο χρόνια την αδελφή μου. Έτσι έζησα από πρώτο χέρι όλα τα στάδια μέσα από τα οποία περνά ένας ασθενής με καρκίνο, από τη στιγμή της διάγνωσης, μετέπειτα της θεραπείας και τη στιγμή που τον χάνεις. Με τον καρκίνο έχω μια πολύ στενή σχέση, δεν θα πω καλή ή κακή. Είναι όμως μια σχέση».
Όπως μας λέει, δεν θα πρέπει να βλέπουμε τον καρκίνο ούτε ως μάχη ούτε ως πόλεμο, αλλά ως μια πορεία. «Δεν θεωρώ ότι ο καρκίνος είναι μάχη, ούτε πόλεμος. Από κάτι θα ασθενήσουμε. Δεν είμαστε υπεράνθρωποι, από κάτι θα πεθάνουμε, άρα πρέπει να σταματήσουμε να βλέπουμε τον καρκίνο ή την κάθε ασθένεια σαν την κατάρα του θεού και θα πρέπει να πορευτούμε με τον καρκίνο. Ο καρκίνος δεν είναι πλέον θανατική καταδίκη, είναι κάτι με το οποίο πορευόμαστε, οι γιατροί είναι κοντά μας, οι κοινωνικές ομάδες είναι κοντά μας να μας βοηθήσουν, οι ερευνητές μας είναι κοντά. Πρέπει να φύγει όλη εκείνη η αρνητική ενέργεια όταν μιλάμε για τον καρκίνο και όλοι μαζί να προσπαθήσουμε να κάνουμε τη ζωή μας καλύτερη».
Σύμφωνα με την Δρ. Προκόπη, «ο καρκίνος είναι η ανώμαλη ανάπτυξη των κυττάρων που έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία όγκων σε διάφορα σημεία του σώματος. Ο όρος καρκίνος και το καρκίνωμα αναφέρεται στην υπερβολική, χωρίς προγραμματισμό, ανάπτυξη των κυττάρων του οργανισμού που κανονικά είναι φυσιολογικά μέχρι τη στιγμή που αρχίζει η διαδικασία της καρκινογένεσης. Άρα, δεν μιλάμε για ένα ιό, για ένα βακτήριο, δεν μιλάμε για κάτι ξένο προς το σώμα, είναι τα κύτταρα του σώματός μας τα οποία σταματούν πλέον να είναι φυσιολογικά. Τα προβλήματα έρχονται όταν ο καρκίνος δεν επηρεάζει μόνο ένα όργανο του σώματος, δεν έχει μια μόνο μορφή, αλλά όταν αρχίσει να εξελίσσεται και προσβάλλονται πολλαπλά όργανα ταυτόχρονα. Άρα, πρόκειται για ένα πολυσύνθετο νόσημα που χρήζει ολιστικής αντιμετώπισης.»
«Οι περισσότεροι καρκίνοι πλέον μπορούν να θεραπευθούν…»
Σημειώνει ότι το προσδόκιμο επιβίωσης των ασθενών με καρκίνο τα τελευταία χρόνια έχει βελτιωθεί σημαντικά, προσθέτοντας ότι «οι περισσότεροι καρκίνοι πλέον μπορούν να θεραπευθούν, πολλοί ασθενείς θεραπεύονται, ειδικά όταν η θεραπεία αρχίζει από νωρίς. Γι΄ αυτό η μαγική λέξη είναι η πρόληψη. Πρέπει να προλαμβάνουμε την εξάπλωση του καρκίνου σε άλλα όργανα». Η πρόληψη, προσθέτει, αφορά όλους αλλά ειδικότερα τις γυναίκες οι οποίες γνωρίζουμε ότι προσβάλλονται από συγκεκριμένα είδη καρκίνου σε συγκεκριμένες ηλικίες, όπως είναι ο καρκίνος του μαστού, εκφράζοντας ταυτόχρονα την ανάγκη όπως η πολιτεία συνεχίσει ακόμη πιο εντατικά να ενημερώνει τον κόσμο για τον καρκίνο και να προτρέπει τους πολίτες να κάνουν διαγνωστικές εξετάσεις.
Ερωτηθείσα αναφορικά με τις βιολογικές θεραπείες για τις οποίες γίνεται πολύς λόγος τα τελευταία χρόνια, αναφέρει ότι «όντως καθημερινά έχουμε μικρές ιατρικές νίκες και βρισκόμαστε πιο κοντά σε αποτελεσματικές θεραπείες και αντιμετώπιση της νόσου, συνεπώς αυξάνεται ο αριθμός αυτών που θεραπεύονται. Δεν πρέπει όμως να ξεχνούμε και την ποιότητα της ζωής των ασθενών. Είναι σίγουρα πολύ σημαντικό κάποιος να θεραπευθεί, ωστόσο δεν θα πρέπει η θεραπεία να επιφέρει τεράστιο αρνητικό αντίκτυπο στην καθημερινότητα του ασθενούς».
«Υπάρχουν πολλά που πρέπει ακόμη να γίνουν για τους καρκινοπαθείς μας»
«Παρά την πρόοδο που έγινε σε διάφορους τομείς, εντούτοις υπάρχουν ακόμα πολλά που πρέπει να γίνουν στον τομέα της υγείας για τους καρκινοπαθείς μας. Δεν νοείται, για παράδειγμα, να πρέπει κάποιος να ταξιδεύει χιλιόμετρα για να κάνει θεραπεία. Δεν νοείται κάποιος από το οικογενειακό του περιβάλλον να πρέπει να παραιτηθεί από την εργασία του για να τον συνοδεύει. Δεν νοείται να πονάει και αυτός που θα του κάνει την ένεση μορφίνης να είναι κάποιο συγγενικό του πρόσωπο. Τί θα γίνει δηλαδή με όσους ασθενείς δεν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν και δεν έχουν κάποιο συγγενή τους να τους βοηθήσει; Μιλάμε για πρακτικά ζητήματα και πραγματικές δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας καρκινοπαθής στην καθημερινότητά του γι΄αυτό και θα πρέπει η κοινωνία και η πολιτεία να μελετήσουν με ποιους τρόπους η κατάσταση θα βελτιωθεί προς όφελος των ογκολογικών ασθενών. Οι ερευνητές και οι γιατροί δουλεύουν για να βρουν θεραπεία και καλύτερες διαγνωστικές μεθόδους, η κοινωνία και η πολιτεία θα πρέπει να βοηθήσουν περισσότερο για την αντιμετώπιση των δυσκολιών που έρχονται αντιμέτωποι οι ασθενείς. Από τη πλευρά μου, θέλω να δώσω όλες μου τις δυνάμεις στην έρευνα για αντιμετώπιση του καρκίνου στην Κύπρο».
Εκφράζει, επίσης, την ανάγκη συνεργασίας και συντονισμού μεταξύ όλων των εμπλεκομένων φορέων στην προσπάθεια για αντιμετώπιση του καρκίνου, ερευνητών, ογκολόγων, ακτινοθεραπευτών, νοσηλευτικών ιδρυμάτων, ψυχολόγων και άλλων. «Θα πρέπει όλοι να ενώσουμε τις δυνάμεις μας για αντιμετώπιση αυτής της ασθένειας και δεν θεωρώ ότι είναι κάτι δύσκολο για να το καταφέρουμε από τη στιγμή που ζούμε σε μια μικρή χώρα»
Ερωτηθείσα αν τα κρούσματα καρκίνου σήμερα είναι αυξημένα σε σύγκριση με το παρελθόν, η Δρ. Προκοπη είπε ότι «πριν από 50-60 χρόνια δεν είχαμε τα διαγνωστικά μέσα που έχουμε σήμερα. Δηλαδή, μπορεί οι άνθρωποι να πέθαιναν από καρκίνο και να μην το ξέραμε και να το αποδίδαμε το θάνατο τους σε διάφορους άλλους λόγους. Δεν είχαμε τα κατάλληλα στοιχεία για να δούμε αν υπάρχει αυξητική τάση των κρουσμάτων καρκίνου. Συγκρίνοντας τα στοιχεία των τελευταίων χρόνων δεν βλέπουμε μεγάλη αυξητική τάση, κατεβαίνει όμως ο μέσος όρος ηλικίας των ασθενών, κάτι που μας ανησυχεί. Όμως επειδή πλέον από πολύ μικρή ηλικία ξεκινάμε όλα εκείνα τα διαγνωστικά τεστ μπορεί να είναι ένας λόγος που δημιουργεί μια πλασματική αύξηση των κρουσμάτων».
«Σημαντική η έρευνα που γίνεται στην Κύπρο για τον Καρκίνο»
Σε ερώτηση πόσο συμβάλλει η έρευνα που διεξάγεται στον τόπο μας στην παγκόσμια μάχη για καταπολέμηση του καρκίνου, η Δρ. Προκόπη αναφέρει ότι «όταν ήρθα για πρώτη φορά στην Κύπρο το 2010, υπήρχαν 2 με 3 ομάδες που ασχολούνταν με το καρκίνο. Αυτή τη στιγμή έχουμε τουλάχιστον 20 με 30 ομάδες που ασχολούνται αποκλειστικά με την έρευνα για τον καρκίνο, είτε σε ακαδημαϊκό επίπεδο είτε σε επίπεδο επιχειρηματικότητας. Είναι πραγματικά σημαντική η έρευνα που βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη στην Κύπρο για τον καρκίνο. Επίσης, σημαντική είναι και η εισροή ευρωπαϊκών κονδυλίων που διοχετεύονται στην έρευνα για τον καρκίνο στην Κύπρο, μέσα από ανταγωνιστικές διαδικασίες και ευρωπαϊκά προγράμματα όπως το Horizon 2020 και άλλων προγραμμάτων».
Η Δρ. Προκόπη χαρακτηρίζει, επίσης, σημαντικό γεγονός για την αντιμετώπιση του καρκίνου στην Κύπρο την ίδρυση του Cancer Research and Innovation Centre (CARIC) σε συνεργασία του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου και του Γερμανικού Ογκολογικού Κέντρου που έχει ως στόχο, όπως σημειώνει, να συνενώσει όλες τις ερευνητικές προσπάθειες στην Κύπρο για στήριξη των καινοτόμων ιδεών για την ογκολογική έρευνα. «Αν μια καινοτόμος ιδέα παραμείνει στο στάδιο της έρευνας και των δημοσιεύσεων και δεν γίνει προϊόν και δεν διοχετευθεί στην αγορά και στην κοινωνία τότε δεν κάναμε τίποτα. Η συνεργασία μεταξύ ακαδημίας, επιχειρηματικότητας, πολιτείας, ογκολογικών κλινικών και κοινωνικών φορέων είναι η λύση για να βγάλουμε προϊόντα στην κυπριακή, ευρωπαϊκή και διεθνή αγορά προς όφελος των ασθενών. Και δεν μιλάμε μόνο για θεραπείες αλλά και για προϊόντα ανακούφισης, διάγνωσης, πρόληψης, ηλεκτρονικές εφαρμογές που μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων των ασθενών».
Η ίδια θεωρεί, επίσης, ως θετική εξέλιξη στην έρευνα για τον καρκίνο στην Κύπρο τη δημιουργία του Υφυπουργείου Καινοτομίας αλλά και το «καινούργιο πρόσωπο» που δείχνει το Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας με την παραχώρηση κονδυλίων που προωθούν την καινοτομία και τη συνεργασία της ακαδημίας με την επιχειρηματικότητα.
«Το άγχος παίζει ρόλο στην πρόκληση καρκίνου»
Ερωτηθείσα αν έχει εξακριβωθεί ποια είναι η αιτία που προκαλεί τον καρκίνο και αν ο σύγχρονος τρόπος ζωής μας, σε συνάρτηση με το άγχος, τη κακή διατροφή και την έλλειψη άσκησης, συμβάλει στην εμφάνιση της ασθένειας, η ερευνήτρια του ΤΕΠΑΚ λέει ότι «ο τρόπος της ζωής μας σίγουρα παίζει κάποιο ρόλο. Καθημερινά τρέχουμε να προλάβουμε, οι ρυθμοί μας αυξάνονται, το άγχος αυξάνεται. Θυμάμαι στο πρώτο έτος της βιολογίας στο μάθημα της παθολογίας, ο πρώτος λόγος που μας λέγανε ότι προκαλεί τον καρκίνο ήταν το άγχος και μας εξηγούσαν ότι οι ορμόνες που εκχύονται λόγω του άγχους αυξάνει τον κίνδυνο καρκινογένεσης, καταστέλλοντας το ανοσοποιητικό σύστημα. Σίγουρα οι γενετικές αιτίες και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες παίζουν κύριο λόγο όμως ακόμη και η διατροφή παίζει κάποιο ρόλο, όπως και οι διάφοροι ιοί που υπάρχουν τριγύρω μας. Άρα, θα πρέπει να υπάρχει μια ισορροπία στη ζωή μας, να προσέχουμε τον εαυτό μας και να εντάξουμε στην καθημερινότητά μας τη σωστή διατροφή και την άσκηση. Ακόμα και ένα εικοσάλεπτο περπάτημα βοηθά. Παρκάρετε λίγο πιο μακριά από εκεί που θέλετε να πάτε και περπατήστε».
«Στο ταξίδι αυτό είμαστε όλοι μαζί…»
«Στο ταξίδι αυτό είμαστε όλοι μαζί. Κανένας δεν είναι και δεν πρέπει να είναι μόνος του. Πολλοί υποφέρουμε, άλλοι λιγότερο άλλοι περισσότερο. Θα πρέπει να μάθουμε να ζητάμε βοήθεια από φίλους, συγγενείς, γιατρούς όταν την χρειαζόμαστε. Δεν είναι ντροπή ούτε αδυναμία. Το σημαντικό είναι να είμαστε αισιόδοξοι, να ελπίζουμε και ακόμα πιο σημαντικό να ονειρευόμαστε. Τα όνειρα δεν πρέπει να σταματούν όσο ακόμα είμαστε ζωντανοί», καταλήγει η Δρ. Προκόπη, απευθυνόμενη σε όσους υποφέρουν σήμερα από κάποιας μορφής καρκίνου.
