Ο χαρακτηρισμός «παντοτινά χημικά» για τις PFAS δεν είναι υπερβολικός, ούτε τυχαίος.
Εξαιρετικά επιβλαβείς, οι λεγόμενες υπερφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες -που σε σύνολο υπολογίζονται σε περίπου 15.000– αποτελούν ομάδα συνθετικών χημικών, που χρησιμοποιούνται ευρέως εδώ και πάνω από επτά δεκαετίες.
Υψηλής θερμικής και χημικής σταθερότητας και ως εκ τούτου μεγάλης ανθεκτικότητας, βρίσκονται σχεδόν παντού και οιονεί για… πάντα.
Απαντώνται σε μια ευρεία γκάμα καταναλωτικών προϊόντων: από αντικολλητικά τηγάνια, αλέκιαστα και αδιάβροχα υφάσματα, είδη μακιγιάζ, οδοντικά νήματα και συσκευασίες τροφίμων -ακόμη και στα χάρτινα καλαμάκια, όπως τώρα αποκαλύπτεται- μέχρι πυροσβεστήρες και ηλεκτρονικά είδη.
Με την πάροδο του χρόνου, δε, έχουν συσσωρευτεί στο περιβάλλον -σε ύδατα και εδάφη- στη χλωρίδα και στην πανίδα και στον ανθρώπινο οργανισμό.
Μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα υγείας όπως βλάβη στο ήπαρ, παθήσεις του θυρεοειδούς, παχυσαρκία, προβλήματα γονιμότητας, μειωμένη ανοσολογική απόκριση στα εμβόλια και καρκίνο.
Είναι κάτι που τώρα μαθαίνουν από πρώτο χέρι στο Ζβέντρεχτ.
Πρόκειται για μέχρι πρότινος φιλήσυχη φλαμανδική πόλη σχεδόν 20.000 κατοίκων στο βόρειο Βέλγιο, κοντά στην Αμβέρσα, όπου αρχές και κάτοικοι βρίσκονται πλέον στα «κάγκελα» για τις PFAS.
Σε ευρωπαϊκό εξάλλου επίπεδο, το Ζβέντρεχτ αποτελεί για τα «παντοτινά χημικά» σημείο αναφοράς…
Στο επίκεντρο βρίσκεται εργοστάσιο της αμερικανικής πολυεθνικής εταιρείας 3M που λειτουργεί απρόσκοπτα στην περιοχή εδώ και πάνω από μισό αιώνα.
Ήταν τότε που μετρήσεις του εδάφους αποκάλυψαν εκτεταμένη μόλυνση από το PFOS: άκρως τοξικό χημικό της ομάδας υπερφθοριωμένων αλκυλιωμένων ουσιών.
Η συγκέντρωσή του ήταν 80 έως 310 φορές υψηλότερη από τα επιτρεπόμενα όρια στην Ευρώπη.
Αιματολογικές εξετάσεις σε σχεδόν 800 κατοίκους σε ακτίνα τριών χιλιομέτρων από το εργοστάσιο έδειξε ότι το 90% είχαν αυξημένα επίπεδα συγκέντρωσης PFOS.
Εξ αυτών, στο 59% ήταν σε δυνητικά επικίνδυνα για την υγεία επίπεδα.
«Σιωπηρή» μόλυνση
Το εργοστάσιο της πολυεθνικής στο Ζβέντρεχτ λειτουργεί από το 1971, παράγοντας μια σειρά προϊόντων.
Σταμάτησε να παράγει το ιδιαίτερα επιβλαβές PFOS το 2002.
Γεγονός που φάνηκε να λειτουργεί ακόμη και για τις ομοσπονδιακές ή τις τοπικές αρχές ως άλλοθι για τη μη λήψη μέτρων.
Η στάση αυτή συνεχίστηκε ακόμη και μετά από έρευνα του 2004 επιστημόνων στο Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας, που εντόπισαν υψηλότερα από ποτέ επίπεδα PFOS σε ποντίκια, σε ένα κοντινό φυσικό καταφύγιο.
Όμως «το Ζβέντρεχτ γνώριζε πολλά για τη μόλυνση από PFOS που προκάλεσε η 3M από τις αρχές της δεκαετίας του 2000», τόνισε πέρυσι ενώπιον εξεταστικής επιτροπής του φλαμανδικού κοινοβουλίου ο Στίβεν Βερβάτ, δημοτικός σύμβουλος και μέλος των Πρασίνων, αρμόδιος για περιβαλλοντικά θέματα στην πόλη.
Όπως και άλλα τοπικά στελέχη του κόμματος, τόνισαν ότι ο δήμος τους ουδέποτε είχε ειδοποιηθεί έγκαιρα από τις ομοσπονδιακές ή περιφερειακές αρχές για κίνδυνο για τη δημόσια υγεία.
Πρόσφατα, η περιφερειακή κυβέρνηση της Φλάνδρας ζήτησε νέα μελέτη, εστιασμένη αυτή τη φορά σε 300 νέους που ζουν κοντά στο εργοστάσιο.
Τα τρία τέταρτα εξ αυτών διαπιστώθηκε ότι έχουν αυξημένα επίπεδα PFAS στο αίμα.
Από τον δε περασμένο Μάιο βρίσκεται σε εξέλιξη η μεγαλύτερης κλίμακας κλινική έρευνα για PFAS στην Ευρώπη, με τις αρχές να καλούν για αιματολογικές εξετάσεις 75.000 άτομα που ζουν σε ακτίνα πέντε χιλιομέτρων από το εργοστάσιο στο Ζβέντρεχτ.
Ζητούμενο είναι να συγκεντρωθούν τα περισσότερα δυνατά στοιχεία, για να διακριβωθεί το μέγεθος του προβλήματος και οι ευρύτερες συνέπειές του.
Το όλο εγχείρημα αναμένεται να διαρκέσει ένα χρόνο.
Τα πρώτα αποτελέσματα αναμένονται αυτό το χειμώνα.
Στο μεσοδιάστημα οι κάτοικοι του Ζβέντρεχτ οργανώνονται, παίρνοντας την κατάσταση στα χέρια τους με μαζική αγωγή…
Απειλή ευρείας κλίμακας
Ο εφιάλτης των PFAS στο Ζβέντρεχτ δεν είναι μεμονωμένη περίπτωση.
Πρόσφατη έρευνα 18 ευρωπαϊκών μέσων ενημέρωσης υπό τον τίτλο Forever Pollution Project κατέδειξε ότι υπάρχουν περίπου 17.000 μολυσμένες με «παντοτινά χημικά» περιοχές σε όλη την Ευρώπη.
Εξ αυτών, πάνω από 2.100 χαρακτηρίζονται «hotspots», όπου η συγκέντρωση των επικίνδυνων χημικών ουσιών θεωρείται ότι βρίσκεται σε «επικίνδυνα επίπεδα για την υγεία».
Όπως διαπιστώθηκε, το Ζβέντρεχτ δεν είναι καν στην κορυφή της «μαύρης» λίστας.
Εντοπίστηκαν ακόμη πιο ακραία μολυσμένα μέρη στην βιομηχανοποιημένη Φλάνδρα του Βελγίου, στο γερμανικό κρατίδιο της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας και στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Μέχρι στιγμής, μόνο δύο χημικές ουσίες της ομάδας PFAS έχουν απαγορευτεί στην Ευρώπη: το υπερφθοροοκτάνιο σουλφονικό οξύ (PFOS) το 2006 και το υπερφθορο-οκτανοϊκό οξύ (PFOA) το 2020.
Έτερες ουσίες της κατηγορίας βρίσκονται υπό εξέταση -συμπεριλαμβανομένων χημικών που χρησιμοποιούνται σε εντομοκτόνα και σε χρώματα– λόγω των κινδύνων για την υγεία.
Από τον περασμένο Φεβρουάριο ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημικών Προϊόντων (ECHA) έχει υποβάλει προτάσεις για απαγόρευση χρήσης και παραγωγής περίπου 10.000 χημικών ουσιών PFAS.
Υπέρ της πλήρους απαγόρευσής τους στην ΕΕ τάχθηκαν πρόσφατα οι περιβαλλοντικές αρχές της Γερμανίας, της Ολλανδίας, της Νορβηγίας, της Σουηδίας και της Δανίας.
Σύμφωνα δε με νέο δημοσίευμα του Politico, επιτροπή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Χημικών Προϊόντων (ECHA) μόλις αμφισβήτησε την εξαίρεση φαρμακευτικών και αγροχημικών εταιρειών από τη χρήση ορισμένων «παντοτινών χημικών».
Τα ίχνη τους εν τω μεταξύ βρίσκονται πλέον σχεδόν παντού στον κόσμο.
Ανθεκτικά στο νερό, τα PFAS δεν διασπώνται στο περιβάλλον
«Χορός» αγωγών και αποζημιώσεων
Μόλις πρόσφατα η εταιρεία 3Μ ανακοίνωσε ότι κατέληξε σε συμφωνία για τον διακανονισμό νομικών προσφύγων στις ΗΠΑ για μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα και του πόσιμου νερού με «παντοτινά χημικά».
Δεν είναι η μόνη…
Στο φόντο βρίσκονται χιλιάδες άλλες αγωγές κατά κολοσσών χημικών για προϊόντα που περιέχουν PFAS.
Προ ημερών, κατατέθηκε στην Ολλανδία ομαδική αγωγή κατά των αμερικανικές εταιρείες χημικών DuPont και Chemours για πρόκληση χρόνιας μόλυνσης με «παντοτινά χημικά» νότια του Ρότερνταμ.
Στο Βέλγιο, εν τω μεταξύ, η τοπική κυβέρνηση της Φλάνδρας κατέληξε σε συμφωνία με την 3Μ για επενδύσεις 571 εκατομμυρίων ευρώ στην ευρύτερη περιοχή όπου λειτουργεί το εργοστάσιο, συμπεριλαμβανομένων 250 εκατομμυρίων ευρώ σε «διορθωτικές ενέργειες».
Παράλληλα, ο αμερικανικός κολοσσός ανακοίνωσε τερματισμό της παραγωγής PFAS προς το τέλος του 2025 και σταδιακή εξάλειψή τους από τα προϊόντα που παράγει.
Όμως στο Ζβέντρεχτ η οργή ξεχειλίζει.
Βάσει συστάσεων της περιφερειακής κυβέρνησης, οι κάτοικοι της πόλης δεν πρέπει να καταναλώνουν λαχανικά και φρούτα που καλλιεργούν στα εδάφη τους, ούτε καν αυγά από τις κότες τους.
Σίγουρα όχι μέχρι να εφαρμοστεί, αρχής γενομένης από το 2024, το σχέδιο αποκατάστασης του εδάφους στην ευρύτερη περιοχή και σε βάθος έως 70 εκατοστών.
Αγωγές κατά της αμερικανικής εταιρείας έχουν ήδη πάρει την άγουσα.
Την αρχή έκανε πέρυσι μια τετραμελής οικογένεια, κερδίζοντας εν προκειμένω αγωγή για υπερβολική όχληση, σε μια υπόθεση που πάντως δεν αφορούσε κινδύνους για τη δημόσια υγεία.
Από αυτό το φθινόπωρο ωστόσο ετοιμάζεται μαζική αγωγή ακριβώς προς αυτή την κατεύθυνση.
Μέχρι τα μέσα Αυγούστου είχαν συγκεντρωθεί 2.500 ενάγοντες, συμπεριλαμβανομένης μιας οικογένειας καρκινοπαθή.
Οι PFAS θα απασχολούν για πολύ καιρό το Ζβέντρεχτ -και όχι μόνο.
Χρειάζονται άλλωστε δεκαετίες για να διασπαστούν και, όπως τονίζει το Forever Pollution Project, το κόστος για την περιβαλλοντική αποκατάσταση είναι τόσο υψηλό, ώστε σε αρκετές περιπτώσεις «οι αρχές έχουν ήδη εγκαταλείψει τις σχετικές προσπάθειες».
Πηγή: in.gr
